BaB 1

SiStem Pengangkutan

Sistem Pengangkutan Bagi Organisma Unisel

1. Organisma unisel seperti A________sp dan P___________ sp tidak mempunyai apa-apa masalah untuk mendapatkan bahan-bahan merentasi membran sel melalui proses r________

1. Mereka mempunyai saiz badan yang k_______ dan JLP/I yang b______. Ini memudahkan untuk bahan meresap masuk atau keluar dari badan mereka.

Sistem Pengangkutan Bagi Organisma Multisel

1. Mempunyai masalah untuk bahan merentasi membran sel melalui resapan kerana :

a) Saiz badan yang b_______b) JLP/I yang k________, sebagai contoh 0.3

untuk manusia c) Sel badan terletak terlalu j_____ dalam badan.

Ini memakan masa yang lama untuk molekul oksigen meresap masuk daripada luar ke otak.

Bagaimana untuk Mengatasi Masalah ?

1. Organisma multisel memerlukan sistem pengangkutan khusus untuk membekalkan makanan dan oksigen kepada sel badan dan membuang bahan-bahan kumuh.

1. Sistem pengangkutan tersebut ialah :

a) Sistem p_____________ d______ dalam manusia dan haiwan

b) Sistem v_____________ dalam tumbuhan1

SOALAN

Bagi kebanyakan organisma multisel yang kompleks seperti amfibia, sistem pengangkutannya terdiri daripada

I PeparuII Salur darahIII DarahIV Jantung

A. I,II dan IIIB. I,III dan IVC. II,III dan IVD. Semua di atas Jawapan :

SOALANAntara pernyataan berikut, yang manakah menerangkan mengapa manusia memerlukan satu sistem pengangkutan yang cekap ?

I Manusia mempunyai jumlah luas permukaan per isi padu yang kecilII Manusia mempunyai bentuk badan yang padatIII Manusia mempunyai banyak lapisan selIV Saiz badan manusia adalah besar

A. I,II dan IIIB. I,III dan IVC. II,III dan IVD. Semua di atas Jawapan :

Latihan 1.1

1. Terangkan bagaimana Paramecium sp. Mengangkut bahan masuk dan keluar dari sel ?

Jawapan :

2. Nyatakan sebab mengapa organisma multisel yang kompleks memerlukan satu sistem peredaran darah.

Jawapan :

2

3.Pada pendapat anda, mengapakah organisma multisel seperti Hydra sp. yang boleh mencapai saiz 10 mm tidak memerlukan satu sistem peredaran darah untuk mengangkut bahan dalam badannya?

Jawapan :

KONSEP SISTEM PEREDARAN

1. Sistem peredaran dalam organisma multisel terdiri daripada 3 komponen :

a) Medium p___________ (darah, hemolimfa)b) S_______ d_____ (arteri, vena dan kapilari)c) Pam (j__________ )

KOMPOSISI DARAH MANUSIA

1. Darah ialah sejenis tisu p__________. Mengandungi 45% komponen sel dan 55% bendalir yang dipanggil p_______.

2. Sel darah adalah :a) E_____________ ( sel darah merah)b) Leukosit ( sel darah p_____ )c) P______ (cebisan sel besar di dalam sumsum

tulang)

Darah manusia

Sel darah (45%) P_______(55%)

Eritrosit L_________ Platlet Air Bahan terlarut

Granulosit A_________

Neutrofil

B________

Eosinofil

L________

Monosit

(90-92%)

GasNutrien M_________Bahan buanganProtein plasmaH_______enzim

3

ERITROSIT

1. Ciri-ciri pengubahsuaian untuk pengangkutan o______ :a) Berbentuk cakera d__________ untuk menambahkan luas permukaan bagi resapan gas.b) Saiz kecil (nisbah JLP/V adalah t_____ )- kadar resapan

oksigen merentasi membran eritrosit akan m________.

c) Pada manusia, eritrosit tidak mempunyai n______ bagi menampung lebih banyak hemoglobin untuk mengangkut o________.

d) Eritrosit mempunyai membran yang k_____ bagi membolehkan bentuknya berubah, sama ada menjadi berpintal atau menjadi bentuk loceng agar dapat melalui kapilari darah yang sempit.

2. Eritrosit dihasilkan dalam s______ tulang.3. Ia mempunyai jangka hayat selama ____ hari dan

kemudian dimusnahkan dalam hati dan l______.4. Fungsi :a) Mengangkut o______ dalam bentuk oksihemoglobin.b) Mengangkut jumlah karbon dioksida yang kecil dalam

bentuk k_____________.

N________ E________ B_______ L________ M________

Leukosit

Granulosit Agranulosit

Berfungsi sbg f______ untukmenelan dan memusnahkan bakteria.

Menjalankanf____________

Mengawalgerak balasa_________

Merembeskanh_______untuk mencegah darah drpd membeku

Nukleus sfera ygbesar.Dihasilkan oleh nodus limfa.Menghasilkana_______ utk bertindak balasdgn antigen dankeimunan terhadap penyakit

Bertindak sbgf_________untuk memusnahkanbakteria.

PLATLET

1. Terhasil daripada serpihan s________sel yang berasal daripada sumsum tulang.

2. Tidak mempunyai nukleus.3. Tempoh hayat kurang daripada seminggu.4. Memainkan peranan penting dalam p_______

darah.

4

PLASMA1.Bendalir kuning pucat yang diperbuat daripada 90-92%

air dan kira-kira 8% bahan terlarut seperti :a) Nutrien (glukosa, asid amino, asid lemak, gliserol dan

vitamin )b) Bahan b_____ (urea, asid urik , kreatinin)c) G____ terlarut (oksigen , karbon dioksida)d) Ion mineral (ion kalsium, ion natrium, ion klorin,I

bikarbonat)e) Protein plasma seperti fibrinogen, globulin dan

albumin.f) hormon dan e____2. Plasma tanpa fibrinogen dipanggil sebagai s_____.

SOALAN

Rajah di atas menunjukkan sejenis sel darah manusia. Antara berikut, yang manakah bukan merupakan sifat sel ini ?

I Mempunyai membran plasma yang kenyalII Mempunyai nukleusIII Mempunyai tempoh hayat selama 5 hariIV Mengandungi granul di dalam sitoplasmanya

• I sahaja• I dan II• I, II dan IV• II, III dan IV Jawapan :

Fungsi Darah Dalam Pengangkutan

o___________

t______

o___________

1. Pengangkutan oksigen

1. Pengangkutan Oksigen

a)Darah mengangkut oksigen dalam bentuk o__________b) Di dalam alveolus, tekanan separa oksigen adalah lebih t______ daripada tekanan separa oksigen di dalam kapilari persekitaran.c) Oksigen meresap dari alveolus ke dalam kapilari.d) Di dalam kapilari, oksigen meresap ke dalam eritrosit

dan bergabung denganhemoglobin untuk membentuk o________.e) Oksigen diangkut ke sel badan yang kekurangan oksigen dlm bentuk oksihemoglobin f) Oksihemoglobin terurai untuk membebaskan oksigen yang kemudian meresap ke dalam sel badan dan digunakan untuk r________ sel

5

2. Pengangkutan karbon dioksida

a) Karbon dioksida diangkut oleh darah dalam bentuk ion h________ k________ di dalam plasma dan k_______________ di dalam eritrosit.

b) Respirasi sel menghasilkan k_______ m________. Maka tekanan separa karbon dioksida lebih tinggi dalam sel-sel badan daripada di dalam kapilari (Rajah 10.6).

c) Karbon dioksida meresap dari sel badan ke dalam k_________

d) Karbon dioksida meresap di dalam plasma untuk memebentuk ion hidrogen karbonat.

e) Sesetengah karbon dioksida bergabung dengan haemoglobin di dalam eritrosit untuk membentuk k____________________.

f) Karbon dioksida diangkut dalam bentuk ion hidrogen karbonat di dalam plasma dan karbaminohaemoglobin di dalam eritrosit ke p___________.

g) Di peparu, karbon dioksida dibebaskan. Tekanan separa karbon dioksida yang lebih tinggi di dalam kapilari di sekeliling alveolus menyebabkan karbon dioksida meresap dari k________ ke a_______. Karbon dioksida disingkirkan semasa h_______________ nafas.

3. Pengangkutan bahan makanan tercerna, vitamin & mineral

a) Bahan makanan tercerna seperti gula ringkas, asid a_________, asid lemak, gliserol, vitamin & mineral diangkut oleh p__________.

b) Makanan tercerna yang boleh larut seperti gula ringkas da asid a______, vitamin larut air (vitamin __ & ___) dan garam mineral diserap ke dalam kapilari v_____ di dalam usus kecil (i_______). Bahan ini kemudian diangkut keluar dari ileum ke h_______ oleh vena portal hepar dan kemudian ke j_______ yang mengepam bahan terlarut ke seluruh bahagian badan.

c) Asid lemak, gliserol dan vitamin larut lemak (vitamin __,__, ___ & ___) diserap ke dalam l________ vilus didalam ileum. Bahan ini diangkut kelaur dari ileum di dalam sistem l_____oleh duktus limfa kemudian dikembalikan ke sistem peredaran melalui vena s_____________ kiri.

6

STRUKTUR VILUS

4. Pengangkutan Bahan Kumuh

a) Pengangkutan bahan kumuh bernitrogen seperti u________( hasil p______________ asid amino yang berlebihan dalam hati), asid urik, kreatinin dan ion ammonia diangkut oleh p________ darah ke g__________ untuk dikumuhkan.

5. Pengangkutan Hormona) Hormon dirembeskan oleh kelenjar e_________ secara langsung

ke dalam aliran d_______ dan diangkut oleh plasma darah ke organ sasaran.

b) Contohnya insulin dan glukagon yag dihasilkan oleh p__________ dan diangkut di dalam plasma darah ke dalam h________ di mana kedua-duanya bertindak.

KELENJAR ENDOKRIN

Kelenjar Pituitari

Kelenjar Tiroid

Kelenjar Adrenal

Pankreas

Ovari

Testis

6. Pengangkutan Haba

a)Haba dihasilkan daripada aktiviti m_____________ seperti respirasi sel terutamanya di otot rangka dan hati.

b)Haba disebarkan dengan seragam ke seluruh badan oleh p_________ d_____.

c)Haba yang berlebihan diangkut oleh d______ ke k______ dan p______ untuk disingkirkan.

d)Dengan cara ini . Suhu badan dikawal atur pada 370C

7

7. Pengangkutan Air

a)Air bertindak sebagai p_________ dan medium bagi tindak balas b_________ di dalam sel.

b)Darah mengangkut air, yang membentuk 70% daripada protoplasma sel ke seluruh b__________ untuk mengawal atur k_____________ air dan tekanan o_________ di dalam badan.

HEMOLIMFA

Hemolimfa dan Fungsinya

1. Dalam organisma seperti serangga, moluska dan artropoda, medium pengangkutan merupakan cecair interstis yang dikenali sebagai h____________.

2. Jantung akan mengepam hemolimfa ke dalam h__________ iaitu ruang yang mengelilingi organ di dalam badan organisma

3. Pertukaran bahan antara hemolimfa dan sel badan berlaku melalui proses r_______ ringkas

4. Hemolimfa mengangkut bahan makanan tercerna, bahan perekumuhan dan bahan keperluan lain kecuali gas oksigen dan karbon dioksida. Hemolimfa juga mengekalkan k________________ air dalam badan organisma.

SALUR DARAH MANUSIA

1.Terdapat 3 jenis salur darah :a) Arteri

i) Mengangkut darah keluar daripada j________.ii) Bercabang untuk membentuk arteriol.

b) Venai) Mengangkut darah kembali ke jantung.ii) Bercabang untuk membentuk v_____.

c) Kapilarii) Salur darah yang halus antara arteriol dan venul.ii) Tempat pertukaran gas, n_____ dan bahan

b________.8

PERBANDINGAN 3 JENIS SALUR DARAH

Arteri Kapilari Vena

Mengangkut darah keluar daripada jantung

Menghubungkan arteriol kepada v_______

Mengangkut darah ke jantung

Mengangkut darah beroksigen kecuali arteri p__________

Tempat pertukaran bahan dengan sel

Mengangkut darah terdeoksigen kecuali vena p________

Arteri Kapilari Vena

Mempunyai dinding berotot yang t_____

Mempunyai dinding yang sangat n_____, setebal satu sel

Mempunyai dinding nipis, kurang berotot

Tiada injap kecuali di arteri pulmonari dan aorta

Tiada injap Mempunyai injap kecuali vena pulmonari

Aliran darah laju dengan tekanan t____

Aliran darah dan tekanan berkurang di hujung arteriol

Aliran darah perlahan dengan tekanan r_____

9

Struktur jantung manusia

1. Jantung manusia mempunyai 4 ruang :a) Dua a______ yang berdinding nipis di atas.b) Dua v______ yang berdinding tebal di bawah2. s______ memisahkan ruang kanan dengan kiri.3. Injap mencegah pengaliran balik darah dan memastikan darah hanya mengalir pada satu arah.

a) Di dasar aorta dan arteri pulmonari adalah injap s_____b) Di antara atrium kanan dan ventrikel kanan adalah injap t______c) Di antara atrium kiri dan ventrikel kiri adalah injap b______.

4. Dinding jantung dibuat daripada otot jantung m_________ , yang mengecut dan mengendur secara automatik sepanjang hayat kita bagi menghasilkan t______ untuk pengepaman darah ke salur darah.

k____

k____

2. Darah mengalir masing-masing ke ventrikel kanan melalui injap trikuspid dan ventrikel kiri melalui injap bikuspid.

3 Darah terdeoksigen dipam keluar dari jantung dari ventrikel kanan. Darah beroksigen dipam keluar dari ventrikel kiri

t________ b_______

k_____

k____

5. Jantung tidak dikawal oleh sistem saraf, pengepaman darah adalah tindakan luar kawal.6. Tisu jantung memperoleh oksigen dan nutrien daripada arter koronari pada dinding jantung.

ALIRAN DARAH MELALUI JANTUNG

1. Darah terdeoksigen memasuki jantung melalui atrium k______ dan darah beroksigen memasuki jantung melalui atrium k_____.

Peredaran Darah Pada Manusia 1. Darah digerakkan melalui sistem peredaran manusia oleh: (a) pengepaman jantung (b) pengecutan otot-otot rangka di sekeliling vena

a) Pengepaman jantungJantung berfungsi sebagai dua pam: (a) Pengecutan kedua-dua atrium secara serentak untuk

mengepam darah ke dalam ventrikel -Tindakan nodus sinoatrium (SAN)

(b) Pengecutan kedua-dua ventrikel secara serentak untuk mengepam darah keluar dari jantung -Tindakan nodus atrioventrikel (AVN)

10

Tindakan nodus sinoatrium (SAN)

(i) Nodus sino atrium adalah sekumpulan sel khusus yang terletak di dinding atrium kanan berdekatan dengan salur masuk ke anterior vena kava.

(ii) SAN bertindak sebagai perentak yang memulakan denyutan jantung.

(iii) SAN menjanakan satu gelombang impuls yang tersebar ke dua atrium dan menyebabkan

atrium mengecut secara serentak.

(iv) Darah dipaksa keluar dari atrium ke ventrikel.

Tindakan nodus atrioventrikel (AVN)

(i) Nodus atrioventrikel terletak di bawah atrium kanan. (ii) Impuls dari atrium sampai ke AVN dan merangsangnya untuk menjana impuls. (iii) Impuls dari AVN bertindak pada dinding ventrikel, yang mengecut secara serentak untuk mengepam darah keluar dari jantung. (iv)Ventrikel kanan mengepam darah ke dalam

peparu melalui arteri pulmonari. Ventrikel kiri yang lebih tebal dan berotot daripada ventrikel kanan, menjana tekanan yang lebih kuat untuk mengepam darah melalui aorta ke arteri lain di dalam badan (Rajah 10.9).

Rajah 10.9 Pengepaman jantung

b) Pengecutan otot-otot rangka di sekeliling vena

(a) Semasa darah mengalir melalui arteri, arteriol dan kapilari, tekanan b_________(b) Di vena, tekanan tidak mencukupi untuk mengepam darah kembali ke jantung. (c) Darah di dalam vena juga mengalir melawan tarikan graviti. (d) Pengecutan otot rangka di sekeliling vena membolehkan darah mengalir semula ke jantung (Rajah 10.10).

11

(i) Otot rangka biasanya terdapat di sekeliling vena.

(ii) Otot rangka mengecut (apabila badan bergerak) dan menghasilkan satu daya pada vena. Tekanan di dalam vena meningkat dan memaksa darah untuk mengalir ke jantung.

(iii) Injap sabit di sepanjang vena mengelakkan darah daripada mengalir secara terbalik. Maka injap memastikan darah mengalir dalam satu arah.

Mekanisme pengawalaturan tekanan darah

1. Tekanan darah adalah daya yang dikenakan pada dinding a_________ 2. Tekanan darah adalah paling tinggi semasa

s_______ventrikel dan paling rendah semasa d_______ Tekanan darah normal = 120/80 mm Hg.

3. B__________ adalah reseptor peka regangan pada dinding aorta dan arteri karotid yang mengawal tekanan darah yang mengalir ke dalam badan dan otak (Rajah 10.11).

4. Denyutan jantung boleh bertambah disebabkan oleh: (a) rembesan hormon a___________ (b) pertambahan tekanan separa k_____________ di dalam darah (c) pertambahan suhu badan

5 Pertambahan denyutan jantung menambahkan tekanan darah.

12

Baroreseptor

Medulaoblongata

Baroreseptor Medula

oblongata

Meningkat

Berkurang

Tekanan darah normal

Jantung

Jantung

(pusat kawalankardiovaskular)

Impuls Impuls

Melalui sarafparasimpatetik

(memperlahandenyutanjantung) Tekanan darah

menurun

Rajah :Pengawalaturan Tekanan DarahImpuls

Tekanan darahmeningkat

(meningkatkandenyutanjantung)Impuls

Melalui saraf simpatetik

Organisasi Sistem Peredaran Darah Manusia dan Haiwan

a) Invertebrata yang tidak mempunyai sistem peredaran

1. Contoh : ampai-ampai, hidra dan cacing pipih.

2. Haiwan ini tidak begitu aktif jadi tidak memerlukan kadar metabolisme yang tinggi. Oksigen dan bahan kumuh dibekal dan disingkirkan melalui proses r______ melalui kulit yang nipis.

b) Invertebrata yang mempunyai sistem peredaran terbuka

1. Contoh : haiwan a______ seperti serangga dan kebanyakan moluska seperti siput.

2. Darah (h___________) yang dipam dari jantung di bawah tekanan rendah bukan saja terkandung dalam salur darah tetapi juga memasuki ruang antara sel (h__________) untuk membasahi sel.

3. Bahan keperluan sel atau tisu seperti oksigen dan nutrien dibekalkan terus kepada sel melalui proses r__________.

c) Invertebrata dan vertebrata yang mempunyai sistem peredaran tertutup

1. Contoh : a) invertebrata : cacing tanah dan semua vertebrata

2. Darah terkandung dalam satu sistem salur darah yang tertutup yang berterusan dan diedarkan ke seluruh badan.

3. Darah dipam oleh jantung di bawah tekanan yang tinggi untuk menghasilkan kadar aliran darah yang pantas.

4. Pertukaran bahan keperluan sel/tisu seperti oksigen dan nutrien melalui dinding k________ darah.

13

Ikan

1. Jantung ikan hanya mempunyai satu a_______ dan satu v________.

2. Darah terdeoksigen memasuki atrium ke v________ di mana darah tersebut dipam ke i________. Di insang, pertukaran g____ berlaku

3. Dari insang, darah mengalir secara langsung ke tisu badan dan kembali semula ke j_________.oleh itu, ikan dikatakan mempunyai sistem peredaran t________ dan t________.

Amfibia 1. Jantung amfibia mempunyai d____ atrium dan satu

v_________2. Darah terdeoksigen memasuki atrium kanan

melalui v_____ k_____. Pada masa yang sama, darahberoksigen memasuki atrium kiri melalui v______ p_________.

3. Apabila kedua-dua atrium ini mengecut secara serentak, darah terdeoksigen dan beroksigen akan memasuki v___________ dan b__________.

4. Seterusnya, ventrikel akan mengecut dan mengepam darah ke semua tisu badan termasuk peparu. Sistem peredaran in disebut sistem peredaran t___________, ganda dua dan tidak l___________.

14

Reptilia 1. Jantung bagi kebanyakan reptilia terdiri daripada

atrium kiri dan kanan serta ventrikel kiri dan kanan. Akan tetapi dinding antara ventrikel kiri dan kanan adalah tidak lengkap.

2. Ini bermakna darah terdeoksigen dan beroksigen masih b________ didalam ventrikel. Hanya buaya mempunyai ventrikel yang terasing dan lengkap.

3. Reptilia mempunyai sistem peredaran darah yang menyerupai sistem peredaran darah amfibia iaitu mempunyai sistem peredaran t___________, ganda dua dan tidak l___________.

Burung dan semua mamalia1. Burung dan semua mamalia termasuk manusia

mempunyai sistem peredaran darah t_________, ganda dua dan l__________.

2. Ini bermakna darah mengalir sebanyak d____ kali menerusi jantung bagi setiap kitar lengkap di dalam badan.

3. Pertama, darah t___________ yang dialirkan dari tisu memasuki j______ kanan (atrium kanan dan ventrikel kanan) dan dipam ke p_______ melalui a______ p_________.

4. Seterusnya, darah b_________ dari peparu memasuki jantung kiri (atrium kiri dan ventrikel kiri). Peredaran pertama ini disebut peredaran p__________.

5. Kedua, darah dari jantung kiri (atrium kiri dan ventrikel kiri) dipam ke seluruh tisu badan. Dari sini, darah terdeoksigen kembali semula ke jantung kiri melalui v____ k______. Peredaran kedua ini disebut peredaran s___________

6. Dalam sistem ganda dua dan lengkap ini, darah t________ dan b__________ tidak b________. Dengan demikian, aliran darah ke tisu dijalankan secara lebih cekap berbanding sistem lain.

15

SistemPeredaranDi dalamHaiwan

Tiada Sistem

peredaran

SistemPeredaranTerbuka

SistemPeredaranTertutup

Pertukaran bahan antara persekitaran dan tisu badanberlaku secara r___________ tanpa melibatkan medium Pengangkutan.Contoh : organisma u________, ampai-ampai dan h____

Bahan diangkut ke (dan dari) tisu melalui sistem saluran yangtidak bersambung.Contoh : s_________ dan moluska

Bahan diangkut ke (dan dari) tisu melalui sistem saluran yangbersambungan

T_______ G______ d____

Contoh : ikanL___________ T_______ l_________

Contoh : amfibia Contoh : manusia

SOALAN

Rajah menunjukkan sistem peredaran darah seekor haiwan. Antara pernyataan yang berikut, yang manakah benar tentang sistem peredaran darah ini ?

I Merupakan sistem peredaran tertutupII Merupakan sistem peredaran ganda duaIII Merupakan sistem peredaran darah tak lengkapIV Jantung terdiri daripada empat ruang

A. I dan IIB. I, II dan IIIC. II, III dan IVD. Semua di atas Jawapan :

16

SOALAN

Antara pernyataan berikut, yang manakah benar tentang sistem peredaran darah dalam manusia ?

I Sistem peredaran lengkapII Sistem peredaran tunggalIII Sistem peredaran terbukaIV Sistem peredaran ganda dua

A. I dan IIB. I dan IVC. II dan IIID. III dan IV Jawapan :

1. Namakan semua jenis sel darah yang terdapat dalam darah.

Jawapan :

Latihan 1.2

2. Jelaskan proses pertukaran bahan yang berlaku di kapilari darah. Bagaimanakah proses ini berlaku ?

Jawapan :

3. Mengapakah sistem peredaran darah amfibia dianggap sebagai sistem peredaran darah tertutup yang tidak lengkap?

Jawapan :

17

4. Jelaskan mengapa semasa sistole (pengecutan) ventrikel, darah tidak mengalir kembali ke atrium.

Jawapan :

5. Terangkan mengapa ventrikel kiri mempunyai dinding berotot yang lebih tebal daripada ventrikel kanan ?

Jawapan :

MEKANISME PEMBEKUAN DARAH

Keperluan Pembekuan Darah pada SalurDarah yang Rosak

1. Menghalang kehilangan d_____ yang serius 2. Menghalang kemasukan m__________ dan partikel asing 3. Mengekalkan tekanan d_____ 4. Mengekalkan peredaran darah di dalam sistem peredaran tertutup

Luka pada salur darah

P_______ bergumpal pada luka

Platlet membebaskan t_______

menukar

Trombokinase T_______

MemerlukanVitamin K

(terbentuk dalam hati)ion kalsium

memangkinkan

F________(protein plasma terlarut) (gentian protein tak terlarut)

F_______

Membentuk jaringan bebenang yangmemerangkap eritrosit dan platlet

Bekuan darahterbentuk

Menjadi kerupingapabila kering

18

MASALAH BERKAITAN PEMBEKUAN DARAH

1. Hemofilia

(a) Disebabkan oleh kekurangan faktor pembekuan

darah (Faktor VIII) (b) Darah tidak boleh m_______ dengan

sempurna dan menyebabkan pendarahan yang berterusan

(c) Boleh dirawat dengan menyuntik Faktor VIII (d) Merupakan penyakit keturunan

2. Trombosis (a) Trombosis adalah sekatan a_____yang disebabkan oleh pembentukan darah beku pada dinding dalam arteri. (b) Darah beku ini dipanggil t______(c) Apabila trombus terurai, darah beku yang bergerak di

dalam salur darah dipanggil e________. (d) Apabila embolus terperangkap di dalam salur darah yang

lebih kecil dan menyebabkan penyumbatan, keadaan ini dipanggil e________.

(e) Trombosis koronari berlaku apabila darah membeku di dalam arteri koronari, lalu menyebabkan serangan jantung.

(f) Sekatan darah ke otak menyebabkan strok.

SOALAN

Apakah yang akan berlaku kepada seseorang yang mengalami trombosis dalam arteri koronari ?

A. Mendapat serangan jantungB. Mendapat arterosklerosisC. Darah dalam jantung tidak akan membekuD. Dinding arteri koronari menjadi tidak kenyal

Jawapan :

SOALAN

Enzim yang mula-mula terbebas daripada platelet apabila kita terluka ialah enzim

• Fibrinogen• Protrombin • Trombin • Trombokinase

Jawapan :

19

Latihan 1.3

1. Nyatakan dua sebab mengapa mekanisme pembekuan darah adalah penting bagi sistem peredaran darah tertutup.

Jawapan :

2. Namakan dua penyakit yang berkaitan dengan pembekuan darah.

Jawapan :

3. Jelaskan fungsi enzim trombokinase dalam mekanisme pembekuan darah.

Jawapan :

4. Namakan vitamin yang diperlukan untuk pembentukan protrombin.

Jawapan :

20

Sistem Limfa

Pembentukan Bendalir Interstis

1. Apabila darah mengalir dari arteriol ke dalam kapilari, terdapat tekanan h________ yang tinggi di dalam kapilari.

2. Tekanan yang tinggi menolak sebahagian plasma untuk mengalir keluar ke dalam ruang di antara sel (Rajah 10.17).

3. Molekul kecil bahan terlarut seperti glukosa, asid amino, mineral dan air meresap keluar dari kapilari ke dalam ruang di antara sel.

4. Bendalir yang mengisi ruang di antara sel disebut bendalir i_________ atau bendalir t_____

5. Molekul yang lebih besar seperti eritrosit, platlet dan protein plasma tidak dapat melepasi dinding kapilari. Leukosit seperti fagosit dapat menyelit melalui liang-liang pada dinding kapilari.

6. Bendalir interstis adalah medium bagi pertukaran nutrien, bahan buangan dan gas antara s__ b___ dengan k_____.

7. Bendalir interstis dikembalikan ke sistem peredaran melalui dua cara:

(a) 90% daripadanya meresap kembali ke dalam kapilari darah (b) 10% meresap ke dalam kapilari limfa dalam sistem limfa. Bendalir interstis kemudian dipanggil l_____

Kepentingan Bendalir Interstis

1. Membentuk persekitaran d_____________badan.

2. Menjadi medium yang membekalkan sel dengan keperluan sel dan mengangkut keluar b___ k____.

3. Menjadi medium bagi pertukaran g___,

nutrien dan bahan kumuh.

21

SOALAN

Antara bahan berikut, yang manakah tidak terdapat dalam cecair interstis ?

I HormonII Sel eritrositIII LeukositIV Platelet

• I dan III• II dan IV• I,II dan III• II, III dan IV Jawapan :

Struktur Sistem Limfa

1. Sistem limfa terdiri daripada : (a) s_____ limfa (duktus toraks, duktus limfa kanan) (b) n______ limfa (di leher, ketiak dan kelangkang) (i) menghasilkan l_____ yang memberikan keimunan (ii) mengandungi fagosit yang menapis keluar bakteria

dan partikel asing lain secara f_______________

(c) kapilari limfa dengan hujung buntu (d) organ lain seperti kelenjar timus, limpa

2. Salur limfa mempunyai i_____ untuk mencegah pengaliran balik limfa dan untuk memastikan limfa mengalir dalam satu arah sahaja.

3. Aliran limfa di dalam salur limfa dibantu oleh pengecutan otot rangka di sekelilingnya.

4. Duktus toraks mengumpul limfa daripada bahagian kiri badan, usus kecil dan keseluruhan bahagian bawah badan. Limfa dibawa oleh duktus toraks ke vena subklavikel kiri untuk memasuki sistem peredaran.

5. Duktus limfa kanan mengangkut limfa dari bahagian kanan kepala, tangan dan toraks ke vena subklavikel kanan.

22

Peranan Sistem Limfa dalam Pengangkutan

1. Mengumpulkan bendalir i_______ dan mengembalikannya ke sistem peredaran melalui vena subklavikel

2. Mengangkut lipid, gliserol dan vitamin A, D, E dan K dari l______ (kapilari limfa) vilus ke dalam duktus toraks dan kemudian kembali ke sistem peredaran melalui vena subklavikel kiri \

3. Mengangkut nutrien dan bahan buangan dalam bendalir interstis kembali ke sistem peredaran

SOALAN

Limfa berbeza daripada cecair interstis kerana limfa mempunyai

I Kandungan protein yang kurangII Kandungan limfosit yang lebih tinggiIII Kandungan leukosit yang lebih tinggiIV Kandungan makanan terlarut yang kurang

• I dan II• I dan III• III dan IV• II, III dan IV Jawapan :

SOALAN

Peredaran limfa dibantu oleh

I Peristalsis salur pencernaanII Pengecutan otot rangkaIII kewujudan injap di sepanjang salur limfaIV Peredaran darah

• I, II dan III• I, III dan IV• II, III dan IV• Semua di atas Jawapan :

Kegagalan Bendalir Interstis Kembali ke Sistem Peredaran

1. Kadang kala bendalir interstis gagal kembali ke sistem peredaran disebabkan halangan dalam aliran limfa kerana jangkitan pada nodus limfa atau sekatan di dalam salur limfa.

2. lni menyebabkan bendalir interstis terkumpul dalam ruang di antara sel dan menyebabkan pembengkakan di bahagian tersebut. Keadaan ini dipanggil e____. Perkara ini biasa berlaku kepada orang tua, wan ita hamil dan orang yang berdiri terlalu lama.

3. Untut disebabkan oleh cacing bulat yang menyekat aliran limfa di dalam salur limfa.

23

edema Penyakit untut

Latihan 1.4

1. Rajah di atas menunjukkan hubungan antara salur limfa, salur darah dan sel badan dalam manusia.

a) Namakan cecair yang terkandung di kawasan P.Jawapan :

b) Namakan cecair yang terkandung di kawasan QJawapan :

c) Nyatakan perbezaan antara cecair di kawasan P dengan cecair di kawasan Q.

Jawapan :

24

d) Huraikan bagaimana cecair dari kawasan Q boleh keluar ke kawasan P.

Jawapan :

e) Ke manakah cecair di kawasan P akan mengalir ?Jawapan :

Peranan Sistem Pengangkutan dalam Pertahanan Badan

1. Mekanisme pertahanan badan melindungi badan daripada penyakit berjangkit melalui: (a) p_______ kemasukan patogen ke dalam badan (b) t_____b_____dengan patogen yang memasuki badan 2. Badan kita mempunyai tiga barisan pertahanan terhadap patogen: (a) Barisan pertahanan pertama: k____ dan membran mukus (b) Barisan pertahanan kedua: f_______ oleh fagosit (c) Barisan pertahanan ketiga: penghasilan a______ oleh

limfosit

Barisan Pertahanan Pertama 1. Kemasukan mikroorganisma ke dalam badan dihalang melalui: (a) Kulit i ) Kulit membentuk halangan f______ yang kuat terhadap kemasukan mikroorganisma ke dalam badan. ii) Kelenjar sebum merembeskan s____ yang membentuk lapisan p________ pada kulit. Sebum adalah berasid dan mengandungi lisozim (antiseptik) untuk mencegah pertumbuhan mikroorganisma. (iii) Kelenjar peluh merembeskan peluh yang mengandungi bahan kimia untuk memusnahkan mikroorganisma pada kulit.

25

(b) Membran mukus • Ia adalah lapisan epitelium pada salur alimentari, salur respirasi,

salur perkumuhan dan salur pembiakan. • Ia merembeskan m____ untuk melindungi, melembapkan dan

memerangkap mikroorganisma yang masuk melalui salur alimentari dan salur respirasi.

• Membran mukus dalam salur respirasi mempunyai s____ untuk memerangkap mikroorganisma dan menapis udara.

• Mukus di dalam air liur mengandungi l______ yang memusnahkan bakteria di dalam mulut.

• Asid yang dirembeskan oleh dinding perut memusnahkan mikroorganisma yang masuk ke dalam perut.

• Kelenjar air mata di dalam mata merembeskan air mata yang mengandungi lisozim untuk memusnahkan bakteria.

Barisan Pertahanan Kedua

1. M_________ sebarang mikroorganisma atau patogen yang memasuki badan.

2 .Melibatkan fagosit (neutrofil dan monosit) untuk memusnahkan patogen secara f_______ (Rajah 10.19).

Barisan Pertahanan Ketiga • Merupakan mekanisme pertahanan khusus yang melibatkan

penghasilan a______ oleh limfosit untuk bertindak balas dengan antigen.

• Antigen adalah bahan asing, biasanya protein, yang ditemui pada membran mikroorganisma, patogen atau toksin yang dihasilkan oleh bakteria.

• Kehadiran antigen dalam badan merangsang l______untuk menghasilkan antibodi yang spesifIk untuk bertindak balas dengan antigen.

• Tindakan antibodi adalah spesifik. Satu jenis antibodi hanya boleh bertindak balas dengan a______ yang spesifik. Contohnya:

• (a) Antitoksin meneutralkan toksin yang dihasilkan oleh antigen • (b) A________ (antibodi) menyebabkan antigen bergumpal • (c) Lisin melarutkan antigen untuk membentuk mendakan • Antigen merangsang penghasilan antibodi yang memberikan

keimunan terhadap penyakit.

SOALAN

Enzim yang terdapat dalam air mata, hingus dan mukus yang dapat mengurai serta membunuh sesetengah jenis bakteria ialah

• Enzim lisozim• Enzim lipase• Enzim lisin• Enzim laktase

Jawapan :

26

SOALAN

Sel leukosit yang terlibat dalam penghasilan antibodi ialah

• Sel neutrofil• Sel monosit• Sel eosinofil• Sel limfosit

Jawapan :

Keimunan dan Pengimunan1. Keimunan adalah keupayaan badan untuk melawan

jangkitan patogen dengan menghasilkan a______ yang spesifik.

2. Pengimunan adalah proses memperoleh keimunan terhadap penyakit secara buatan. la dijalankan melalui suntikan v_____ atau s____ yang mengandungi antibodi.

(a) Vaksin adalah ampaian b______ atau virus yang telah mati atau dilemahkan. Apabila vaksin disuntik ke dalam aliran darah, limfosit dirangsang untuk menghasilkan antibodi yang spesifik untuk bertindak balas dengan antigen tertentu.

• (b) Apabila serum yang mengandungi antibodi disuntik ke dalam badan, antibodi serta merta bertindak balas dengan antigen untuk memusnahkan patogen.

Jenis keimunan a) KEIMUNAN AKTIF

1. Definisi : diperoleh apabila badan seseorang menghasilkan a_______ sendiri terhadap sesuatu antigen yang menjangkiti badan.

2. Ciri :a) Tahan untuk jangka masa yang panjang.b) Bagi sesetengah penyakit seperti campak, keimunan

yang diperoleh setelah sembuh adalah kekal sepanjang hayat.

c) Keimunan ini penting bagi mencegah sebelum patogen berjaya menjangkiti seseorang.

3. Terbahagi kepada 2 :a) Keimunan aktif semulajadi☺Keimunan yang diperoleh setelah sembuh daripada

jangkitan penyakit

☺Sekiranya diserang sekali lagi oleh antigen yang menyebabkan campak, sel ingatan l_______ yang sudah sedia ada hasil drpd jangkitan pertama akan bertindak serta merta kpd antigen tersebut dengan cara menghasilkan a_____ yang sama, spesifik dan dalam kuantiti yang banyak.

☺Contoh penyakit :

C_______

B_______ 27

a) Keimunan aktif buatan

☺Keimunan yang diperoleh melalui pemvaksinan atau p__________

☺Vaksin (p_____ yang mati atau dilemahkan) disuntik untuk merangsang limfosit menghasilkan a______ terhadap patogen.

☺Tempoh keimunan adalah berbeza untuk penyakit yang berlainan. Misalnya untuk penyakit campak, rubela, demam kuning dan cacar air adalah untuk seumur hidup. Bagi penyakit taun, tempoh keimunan setelah disuntik vaksin ialah selama 6 tahun.

☺Contoh vaksin :a) Vaksin Salk untuk penyakit poliomielitis

b) Vaksin BCG untuk penyakit tibi (batuk kering)

b) KEIMUNAN PASIF

1. Definisi : keimunan yang bukan diperoleh daripada antibodi yang dihasilkan oleh sel l______ tetapi dari sumber luar.

2. Ciri :a) Tidak tahan untuk jangka masa yang lama kerana

antibodi yang diterima secara pasif dari sumber luar dikenal pasti sebagai bahan asing yang akan dimusnahkan oleh badan dalam satu jangka masa tertentu.

3. Terbahagi kepada 2 :

a) Keimunan pasif semulajadi☺Keimunan yang diperoleh daripada ibu sama ada melalui s___ ibu atau semasa peringkat fetus dalam u______.☺Fetus dalam uterus ibu menerima a______ melalui p_____ atau bayi menerima antibodi melalui s___ ibu.☺Antibodi banyak terdapat dalam k_______, iaitu susu ibu pada peringkat awal selepas kelahiran bayi.

28

b) Keimunan pasif buatan☺Keimunan yang diperoleh hasil suntikan a________.☺Apabila seseorang disuntik dengan s_____ yang mengandungi antibodi terhadap sesuatu penyakit tertentu, dia akan memperoleh keimunan pasif secara buatan.☺Oleh kerana antibodi bagi sesuatu penyakit sudah sedia ada dalam serum,maka sistem keimunan badan tidak dirangsang untuk menghasilkan antibodi terhadap penyakit tersebut.

☺ Antiserum biasanya diperoleh daripada seseorang atau haiwan yang sedang menghidap penyakit yang serupa.☺Suntikan antiserum memberi perlindungan segera tetapi untuk jangka masa pendek sahaja.

☺ Contoh antiserum :

a) Antiserum untuk penyakit anjing gilab) Antiserum untuk tetanus

c) Antiserum untuk difteria

PERBEZAAN KEIMUNAN AKTIF BUATAN DAN KEIMUNAN PASIF BUATAN

Keimunan aktif buatan Keimunan pasif buatan

Diperoleh melalui suntikan v_______

Diperoleh melalui suntikan a_________

Keimunan yang diperoleh badan adalah l______

Keimunan yang diperoleh serta merta selepas suntikan diberi

Suntikan diberi s______ seseorang dijangkiti antigen

Suntikan diberi kepada orang yang s_____ menghidap penyakit tersebut

Tempoh keimunan adalah k____ l____

Tempoh keimunan adalah s_________

Keimunan aktif buatan

Aras antibodi dalamDarah (unit arbitrari)

20

40

60

0

2 4 6 8

Masa(bulan)

Suntikanpertama

Suntikankedua

aras keimunan

Aras antibodi dalamDarah (unit arbitrari)

20

40

60

2 4 6 8

Masa(bulan)

Suntikanpertama

Suntikankedua

aras keimunan

29

Keimunan aktif buatan Keimunan pasif buatan

☺Pada kebiasaanya, lebih drpd satu suntikan perlu diberi supaya aras keimunan dalam darah mencapai tahap keimunan yang berkesan. Suntikan tambahan yang diberi dikenali sbg dos p________.☺Suntikan pertama hanya menghasilkan antibodi yang sedikit. Dos kedua kuantiti antibodi meningkat dan mampu menentang p_____ yang memasuki badan.

☺Suntikan pertama memberi kesan keimunan serta merta terhadap penyakit. Suntikan pertama biasanya melepasi aras keimunan yang dikehendaki.☺Tempoh keimunan tidak kekal lama dan aras antibodi akan jatuh ke bawah aras keimunan dengan cepat. Suntikan kedua perlu diberi untuk meningkatkan aras antibodi melepasi aras keimunan.

SINDROM KURANG DAYA TAHAN (AIDS)

1. AIDS merupakan sejenis penyakit yang disebabkan oleh virus HIV atau Virus Imunodefisiansi Manusia.

TINDAKAN VIRUS HIV KE ATAS SISTEM PERTAHANAN BADAN

1. Virus HIV menyerang dan memusnahkan sistem keimunan serta menjadikan badan manusia tidak mempunyai keupayaan untuk menentang penyakit. Bakteria, yis, parasit dan virus yang pada lazimnya tidak menyebabkan penyakit yang serius dalam seseorang yang mempunyai sistem keimunan yang sihat boleh menyebabkan penyakit merbahaya dan boleh membawa maut kepada pengidap HIV.

2. Ini kerana virus HIV menyerang dan memusnahkan sel l_______ T. Sel limfosit ini berfungsi memusnahkan mikroorganisma patogen. Limfosit T merupakan sel perumah bagi virus HIV.

3. Di dalam sel limfoit T, virus HIV akan bereplikasi untuk menghasilkan populasi virus HIV yang baru yang akan menyerang sel limfosit T yang lain.

4. Virus HIV juga menyerang nodus l______, limpa, sumsum tulang dan seterusnya melumpuhkan sistem keimunan badan pesakit. Di samping itu, virus HIV juga menyerang sel saraf.

GEJALA PENYAKIT AIDS

1.Seseorang yang dijangkiti oleh virus HIV mungkin tidak menunjukkan sebarang gejala untuk jangka masa 10 tahun. Walau bagaimanapun, dia merupakan seorang pembawa virus HIV dan boleh menjangkiti orang lain.

2. Selepas satu jangka masa tertentu, sistem keimunan pesakit akan menjadi lemah. Antara gejala penyakit AIDS :

a) Tahap permulaan :☻Penyusutan berat b______☻Keletihan☻Batuk☻Cirit – birit berterusan. 30

b) Tahap serius :☻Kanser kulit☻Pneumonia ☻Kanser sistem limfa☻Gangguan sistem s______ dan mental.

CARA MENCEGAH PENYAKIT AIDS

1. Mengelakkan daripada melakukan hubungan seks r_______ dengan beberapa orang yang mungkin merupakan pembawa virus HIV, pelacur atau penagih dadah yang merupakan pembawa virus HIV.

2. Mengelakkan daripada penagihan d_____ atau berkongsi jarum atau alat suntikan dengan orang lain.

3. Mengelakkan daripada berkongsi pisau cukur atau berus gigi dengan orang lain kerana barang tersebut mungkin dicemari darah yang mengandungi virus HIV.

4. AIDS tidak boleh disebarkan melalui s________ biasa, menggunakan tandas awam ataupun melalui air l________.

LATIHAN 1.5

1. Namakan dua sifat yang terdapat pada kulit yang membolehkannya bertindak sebagai barisan pertahanan pertama yang berkesan

Jawapan :

2. Bagaimanakah sel neutrofil bertindak memusnahkan patogen yang berjaya melepasi benteng barisan pertahanan yang pertama ?

Jawapan :

31

3. Bezakan antara antigen dengan antibodiJawapan :

4. Nyatakan satu perbezaan antara keimunan pasif buatan dengan keimunan aktif buatan.

Jawapan :

5.Sekiranya seseorang terpijak paku yang berkarat, apakah tindakan segera yang dapat diambil ? Jelaskan mengapa cara yang anda syorkan adalah terbaik bagi orang ini.

Jawapan :

6. Jelaskan mengapa jangkitan virus HIV boleh menyebabkan seseorang menghidap penyakit AIDS

Jawapan :

32

7. Mengapakah seseorang yang dijangkiti oleh virus HIV tidak semestinya menghidap penyakit AIDS ?

Jawapan :

8. Terangkan bagaimana seorang ibu yang membawa virus HIV menjangkiti anaknya.

Jawapan :

PENGANGKUTAN BAHAN PADA TUMBUHAN

1. Sistem pengangkutan di dalam tumbuhan dikenal sebagai sistem v________.

2. Terdapat dua jenis tisu vaskular:

(a) Tisu xilem: Mengangkut a____ dan m______dari a_____ ke d____

(b) Tisu f_____: Mengangkut hasil fotosintesis dari daun ke seluruh bahagian tumbuhan

33

TISU XILEM

1. Fungsi: (a) Mengangkut air dan mineral terlarut dari akar ke daun (b) Memberikan sokongan m________kepada tumbuhan 2. Tisu xilem terdiri daripada: (a) Salur xilem (Rajah 10.25) (i) Terdiri daripada sel mati (ii) Salur tiub halus, pan jang, berongga yang berterusan untuk mengangkut air dan mineral (seperti tiub kapilari) (iii) Dinding sel ditebalkan oleh l_____ untuk memberikan sokongan mekanikal

(b) Trakeid (i) Terdiri daripada sel mati (ii) Saluran tiub berongga dengan hujung tirus yang tertutup (iii) Dinding sel dikuatkan dengan lignin kecuali di pit iv) Air dan mineral mengalir dari satu trakeid ke trakeid lain melalui pit

TISU FLOEM

1. Fungsi: Mengangkut bahan makanan organik (sukrosa,

asid amino) ke seluruh bahagian tumbuhan. Proses ini

dipanggil t__________.

34

2. Terdiri daripada: (a) Tiub tapis (i) Tiub silinder dengan sel tiub tapis yang panjang (ii) Plat tapis melintang pada din ding (iii) Tiada nukleus (iv) Sitoplasma di antara tiub tapis membenarkan bahan makanan terlarut mengalir melalui tiub tapis (b) Sel rakan (i) Terdiridaripada nukleus, sitoplasma dan banyak mitokondrion (ii) Ditemui bersebelahan dengan tiub tapis (iii) Membantu mengangkut makanan yang dihasilkan dengan membekalkan tenaga kepada tiub tapis

LATIHAN 1.7

1. Nyatakan fungsi kambium dalam batang tumbuhan dikotiledon.

Jawapan :

2. Jelaskan mengapa vesel xilem merupakan satu salur yang lebih efektif daripada trakeid dalam pengangkutan air.

Jawapan :

PENGANGKUTAN BAHAN ORGANIK & AIR PADA TUMBUHAN

Pengangkutan Bahan Makanan Organik1. T_______ adalah pengangkutan bahan makanan organik yang

larut (gula dan asid amino) dari daun ke seluruh bahagian tumbuhan.

2. Translokasi berlaku dalam tiub tapis tisu floem. 3. Kepentingan translokasi: (a) Mengangkut bahan makanan kepada kawasan yang bertumbuh (hujung akar, hujung pucuk, buah, bunga) bagi pertumbuhan dan perkembangan (b) Mengangkut bahan organik terlarut ke sel-sel untuk m___________ (e) Mengangkut bahan makanan yang berlebihan ke organ simpanan (r_____, tuber, umbisi, bebawang) untuk disimpan sebagai k______

35

Pengangkutan Air pada Tumbuhan 1. Air dan mineral diangkut oleh tisu xilem dari tanah ke

daun. 2. T________adalah kehilangan air dalam bentuk wap air

dari daun ke atmosfera melalui s______. 3. Kepentingan transpirasi: (a) Menghasilkan daya tarikan yang dipanggil tarikan transpirasi yang menarik turus air dan mineral dalam tisu xilem dari akar ke daun (b) Membolehkan proses penyerapan dan pengangkutan air dan mineral di dalam tisu xilem berlaku (c) Menyejukkan tumbuhan dalam cuaca panas kerana penyejatan air daripada daun memerlukan haba (d) Membantu mengekalkan tekanan osmosis bagi sap sel

Laluan Air dari Tanah Ke Daun

1. Laluan air dari tanah ke akar, batang dan daun diringkaskan dalam Rajah 10.28.

2. Pada malam yang panas dan lembap, air berlebihan yang diserap dari tanah disingkirkan melalui ______ dalam bentuk cecair (Rajah 10.29). Proses ini disebut _____

Akar • Air dalam tanah adalah ______ kepada sap sel di

dalam sel rerambut akar. Air meresap ke dalam akar secara ________, dan merentasi sel korteks secara osmosis.lni menghasilkan daya _______ (tekanan akar) yang menolak air ke dalam salur xilem dan ke atas di dalam akar ke batang.lon mineral dipam secara ____ dari sel akar ke salur xilem.

Batang • Tindakan ______ dan tarikan _______ menyebabkan

air di dalam salur xilem batang diangkut ke atas daun. Tindakan kapilari disebabkan oleh _____ dan ______air di dalam salur xilem menyebabkan turus air yang berterusan bergerak naik ke salur xilem yang sempit.

Daun • Air hilang secara transpirasi menghasilkan daya ______

yang dipanggil (tarikan transpirasi) untuk menarik turus air yang berterusan dari akar naik ke salur xilem ke daun-daun.

PEMBUKAAN & PENUTUPAN STOMA

1. Jumlah kehilangan air dari daun bergantung kepada saiz stoma. 2. Saiz stoma dikawal oleh sel pengawal melalui

pembukaan dan penutupan stoma. Pembukaan Stoma1 .Pada waktu siang, keamatan cahaya adalah tinggi dan stoma _______

2. Fotosintesis berlaku dalam sel pengawal dan menghasilkan _______. Ini meningkatkan tekanan osmosis di dalam sel pengawal.

3. Ion kalium dipam ke dalam sel pengawal dari sel epidermis yang berdekatan. Ini juga meningkatkan tekanan osmosis di dalam sel pengawal.

4. Tekanan osmosis di dalam sel pengawal adalah tinggi daripada sap sel di-sekeliling sel epidermis.

5. Air meresap secara ______ dari sel epidermis ke dalam sel pengawal.

6. Sel pengawal menjadi segah dan melengkung keluar menyebabkan stoma terbuka (Rajah 10.30).

Penutupan Stoma1. Pada waktu malam, keamatan cahaya adalah _____ dan

stoma _______. 2. Tiada ________ berlaku di dalam sel-sel pengawal.

Terdapat kurang glukosa di dalam sel pengawal. Tekanan osmosis di dalam sel-sel pengawal ________.

3. Ion kalium bergerak keluar dari sel pengawal ke sel epidermis di sekitar. Ini mengurangkan tekanan osmosis di dalam sel pengawal.

4. Tekanan osmosis di dalam sel pengawal adalah lebih rendah daripada sap sel sel epidermis di sekelilingnya.

5. Air meresap secara ______ dari sel pengawal ke dalam sel epidermis.

6. Sel pengawal menjadi _______, menyebabkan stoma _______(Rajah 10.31).

FAKTOR YG MEMPENGARUHI KADAR TRANSPIRASI

1 . Suhu (a) Pada suhu tinggi, kadar penyejatan m_______. Hasilnya

kadar transpirasi m_______. (b) Pada suhu rendah, kadar penyejatan b______. Maka

kadar transpirasi m________ (Rajah 10.32)

2. KEAMATAN CAHAYA (a) Pada keamatan cahaya tinggi, suhu b_______. Ini

m_________ kadar transpirasi. (b) Pada keamatan cahaya yang tinggi, stoma t______ dan

kadar transpirasi m________. (c) Pada keamatan cahaya rendah (gelap) stoma t______

dan kadar transpirasi m_______ (Rajah 10.33).

3. KELEMBAPAN RELATIF (a) Semasa kelembapan relatif tinggi, udara menjadi tepu

dengan wap air. Kadar penyejatan b______. Maka kadar transpirasi m_________.

(b) Pada kelembapan relatif yang rendah, udara adalah kering. Kadar penyejatan m________ dan kadar transpirasi m_________ (Rajah 10.34).

38

4. PERGERAKAM UDARA(a) Dalam udara yang bergerak (keadaan berangin), wap air

di sekitar stoma dibawa dengan pantas oleh angin. Ini m________ kadar penyejatan. Maka kadar transpirasi m__________.

(b) Apabila tiada pergerakan udara (udara tenang) wap air berkumpul di sekitar stoma. Udara di sekeliling stoma menjadi tepu dengan wap air. Ini menyebabkan kadar transpirasi m________(Rajah 10.35).

SOALAN

Antara berikut, yang manakah akan berlaku kepada tumbuhan apabila kadar transpirasi terlalu tinggi?

A. Stoma akan terbukaB. Daun akan menjadi layuC. Sel pengawal akan bertambah segahD. Kadar fotosintesis bertambah

Jawapan :

SOALAN

Kadar transpirasi menurun apabila

I Suhu persekitaran berkurangII Kelebapan udara persekitaran berkurangIII Keamatan cahaya persekitaran berkurangIV Kelajuan pergerakan udara persekitaran meningkat

• I dan III• II dan IV• I,II dan III• II, III dan IV Jawapan :

SOALAN

Pergerakan air dalam tumbuhan dari akar ke daun dibantu oleh

I Tarikan transpirasiII Tekanan akarIII Tindakan kapilariIV Kadar fotosintesis

• I,II dan III• I, III dan IV• II, III dan IV• Semua di atas Jawapan :

39

LATIHAN 1.8

1. Huraikan maksud transpirasi. Berikan dua kepentingan transpirasi.

Jawapan :

2. Sekiranya akar menyerap air dari tanah secara osmosis, apakah akan berlaku jika baja nitrat yang banyak ditambah kepada tanah ?

Jawapan :

3. Huraikan bagaimana kelembapan relatif yang rendah di persekitaran tumbuhan menyebabkan kadar transpirasi yang tinggi.

Jawapan :

40