l ,;'" "_"" " ':

PEMBANGUNAN PANGKALAN DATA RUANGAN BAGI

PENGURUSAN DAN PENGAWALAN PENYAKIT

DEMAM DENGGI DAN DEMAM DENGGI BERDARAH

AZIZ BIN SHAFIEJABATAN GEOGRAFI

FAKULTI SAINS SOSIAL DAN KEMANUSIAAN

KOD PENYELIDIKAN:08-06-63-05

NOVEMBER 2006

PENGHARGAAN

Saya amat bersyukur kerana dapat menyiapkan penyelidikan ini tanpasebarang halangan.

Setinggi-tinggi penghargaan diberikan kepada pihak Universiti Pendidikan

Sultan Idris, Tanjong Malim kerana meluluskan peruntukan bagi saya

menjalankan penyelidikan ini. Penghargaan juga ditujukan kepada Dekan dan

Timbalan Dekan, Fakulti Sains Sosial dan Kemanusiaan, Universiti

Pendidikan Sultan Idris kerana memberi kesempatan dan kemudahan untuk

saya menjalankan penyelidikan ini. Juga penghargaan ditujukan kepadaKetua Jabatan Geografi, Fakulti Sains Sosial dan Kemanusiaan serta rakan­

rakan di jabatan atas sokongan, dorongan dan bantuan yang diberikan

sepanjang saya berada di jabatan ini.

Terima kasih juga diberikan kepada Pejabat Kesihatan Daerah SatangPadang, Jabatan Ukur dan Pemetaan Negeri Perak dan Majlis Daerah

Tanjong Malim atas bantuan yang diberikan untuk menjalankan kajian ini.

Diharap kerjasama ini dapat diteruskan dan diera�an lagi untuk kajian-kajianyang seterusnya.

.

Sekian.

151 KANDUNGAN

PERKARA HALAMAN

PENGHARGAAN

lSI KANDUNGAN II

SENARAI JADUAL Iv

SENARAI RAJAH v

ABSTRAK vii

1.0 PENGENALAN

1.1 Latar belakang

1.2 Pemyataan Masalah

1.3 Matlamat dan Objektif Kajian

1.4 Skop Kajian

1.5 Kepentingan Kajian

1.6 Kawasan Kajian

1

4

9

10

11

12

2.0 ULASAN UTERATUR

2.1 Penyakit Demam Denggi dan Demam DenggiSerdarah 15

2.2 Pembiakan Nyamuk Aedes dan Penularan Penyakit 20

2.3 Kaedah Kawalan dan Pencegahan Penyakit 26

2.4 Sistem Maklumat Geografi (GIS) 33

2.5 Pangkalan Data GIS 44

2.6 Integrasi GIS Dalam Penyakit DD dan DDS 45

ii

3.0 METODOLOGI KAJIAN

3.1 Pengenalan 53

3.2 Rangka Konsep Kajian

3.3 Metodologi

53

3.4 Kesimpulan

59

70

4.0 PEMBANGUNAN DAN APLIKASI PANGKALAN DATA

4.1 Pengenalan 71

4.2 Pembangunan Pangkalan Data 71

4.3 Proses Penjanaan Data Ruangan Bagi PembentukanPangkalan Data 76

4.4 Aplikasi Pangkalan Data 90

5.0 KESIMPULAN

5.1 Kesimpulan 94

LAMPIRAN

BIBLIOGRAFI

97

18

iii

SENARAI JADUAL

JADUAL HALAMAN

1.1 Keutamaan dan Ciri-ciri Kawasan Untuk Melaksanakan Aktiviti

Pencegahan dan Pengawalan Penyakit 5

3.1 Keperluan Data Dalam Kajian 65

3.2 Keutamaan dan Nilai Pemberat Bagi Setiap Variabel 67

3.3 Nilai Pemberat Keseluruhan Bagi Setiap Variabel 69

3.4 Senarai Data Yang Digunakan Dalam Pangkalan Data 77

4.1 Jumlah Skor Pemberat Keseluruhan 91

lV

SENARAI RAJAH

RAJAH HALAMAN

1.1 Kawasan Kajian 14

2.1 Kawasan yang berisiko tinggi untuk dijangkiti penyakitDO dan DDB pada tahun 2001 15

2.2 Kejadian Kes Penyakit DO dan DDB di MalaysiaPada Tahun 1973-1998 19

2.3 Kitaran Hidup Nyamuk Aedes 21

2.4 Kitaran Transmisi Virus Denggi 23

2.5 Kaedah Pengawalan dan Pencegahan Penyakit 27

2.6 Aktiviti Pencegahan dan Pengawalan Penyakit di Malaysia 32

2.7 Perwakilan Dunia Sebenar Melalui Konsep TindananPeta di Dalam GIS 36

2.8 Fungsi Asas GIS 38

2.9 Konsep Asas Tindanan Peta 40

2.10 Kawasan Kejirinan Bagi Titik, Garisan dan Poligon 42

4.4 Buffer kawasan banjir

4.5 Buffer kawasan perdagangan

4.6 Buffer kawasan industri

54

61

74

75

78

79

3.1 Rangka Konsep Kajian

3.2 Metodologi kajian

4.1 Proses Penghasilan Peta Guanatanah

4.2 Gunatanah kawasan kajian

4.3 Buffer kawasan institusi agama

80

4.7 Buffer kawasan institusi kerajaan

81

82

v

4.8 Buffer kawasan institusi kesihatan 83

4.9 Buffer kawasan perkuburan 84

4.10 Bufferkawasanlapang 85

4.11 Buffer kawasan kemudahan masyarakat 86

4.12 Buffer kawasan pembinaan 87

4.13 Buffer kawasan institusi pendidikan 88

4.14 Buffer kawasan utiliti awam 89

4.15 Jumlah Skor Pemberat Bagi Setiap Kawasan 92

VI

ABSTRAK

oemam oenggi (�O) dan oOB (OoB) merupakan antara penyakit berjangkityang terus mendatangkan ancaman kepada tahap kesihatan awam di negaraint Walaupun pelbagai usaha pencegahan dan pengawalan telahdilaksanakan oleh pihak berkuasa kesihatan, kejadian kes penyakit DO danDDS sejak kebelakangan ini dilaporkan semakin bertambah. Kejadian kes DOdan DDB disebabkan olen pelbagai faktor fizikal, alam sekitar, sosioekonomi,demografi dan juga perundangan dan kesemua faktor ini berbeza-beza antarasatu kawasan dengan kawasan yang lain dan juga sering berubah-ubah

mengikut masa. Berdasarkan kepada amalan semasa, aktiviti pencegahandan pengawalan penyakit akan dijalankan apabila bertakunya kejadian kespenyakit. Semasa ketiadaan kes penyakit, aktiviti pencegahan danpengawalan penyakit bergantung kepada petunjuk kepadatan nyamuk.Petunjuk kepadatan nyamuk memertukan data, peralatan, masa dan tenagakerja yang banyak. Kajian ini telah menggunakan elemen gunatanah sebagaiasas untuk membina pangkalan data ruangan bagi menilai tahap risikosesuatu untuk bertakunya kejadian kes penyakit DO dan DDB. Oenganmenggunakan analisis-analisis ruangan dan kaedah Model Indeks yangterdapat dalam Sistem Maklumat Geografi (GIS), tahap risiko sesuatukawasan untuk bertakunya kejadian kes penyakit DO dan DoB dapat dikenalpasti. Hasil kajian mendapati tahap risiko yang tinggi -untuk berlakunyakejadian kes penyakit terletak di kawasan penempatan utama di kawasankajian. oengan itu, kajian ini dapat membantu pihak berkuasa kesihatan danPST untuk membuat keputusan bagi merancang dan melaksanakan aktivitipencegahan dan pengawalan penyakit DO dan oDB tanpa bergantungkepada petunjuk kepadatan nyamuk atau menunggu sehingga bertakunyakejadian kes penyakit.

vii

1.0 PENGENALAN

1.1 LATAR BELAKANG

Penyakit Demam Denggi (�O) dan Oemam Oenggi Serdarah (��S)

merupakan antara penyakit berjangkit dan disebabkan oleh jangkitan virus

jenis Flavivirus yang dibawa oleh nyamuk Aedes aegypti dan Aedes

albopictus. Aedes aegypti dan Aedes albopictus kebiasaannya boleh didapati

di dalam rumah dan juga di sekitar kawasan rumah, kawasan hijau dan

terbuka di bandar dan juga di kawasan pertanian dan hutan. Transmisi virus

denggi berlaku apabila virus denggi yang terdapat di dalam badan nyamuk

dipindahkan kepada manusia ketika nyamuk tersebut menggigit manusia

untuk menghisap darah. Selain itu melalui kajian yang dijalankan di Malaysia

menunjukkan monyet juga terlibat di dalam kitaran transmisi virus denggi ini

(KMM, 1986; Pang, et aI., 1988).

Penyakit DO mempunyai sejarah yang panjang selaras dengan

perkembangan tamadun manusia. Kebanyakan pengkaji berpendapat

bahawa virus denggi ini berasal daripada benua Afrika dan disebarkan di

seluruh dunia melalui perkembangan pesat industri perkapalan dan

perdagangan di antara negara-negara di Eropah, Asia dan Afrika pada abad

ke 18 (Gubler, 1997). Nyamuk Aedes aegypti telah menjadikan bekas

simpanan air di dalam kapal sebagai habitat untuk membiak dan berjaya

mengekalkan kitaran transmisinya walaupun di dalam pelayaran yang lama.

Apabila kapal berkenaan berlabuh, nyamuk tersebut tersebar di kawasan

1

pelabuhan dan seterusnya ke kawasan pendalaman (Gubler, 2002).

Manakala penyakit Oemam Oenggi 8erdarah (008) mula dikesan terjadi

untuk pertama kali di Filipina pada tahun 1953 dan penyakit ini selalunya

menyerang kanak-kanak yang berumur 4 hingga 6 tahun (KKM, 1986; PAHO,

1994; WHO, 1997; Gubler, 1997 dan Kuno, 1997).

Sejak akhir-akhir ini, kejadian kes penyakit DO dan 008 telah menunjukkan

peningkatan yang ketara di seluruh dunia, khususnya di Asia dan Amerika

Selatan. Penularan penyakit ini dikaitkan dengan perubahan sosial demografi

dan sosial yang berlaku di seluruh dunia (Gubler, 1997 dan 2002; Halstead,

1997). Perkembangan proses perbandaran, terutamanya proses perbandaran

yang tidak terkawal telah banyak menyumbang kepada peningkatan kejadian

kes penyakit DO dan 008 (Kementerian Kesihatan Malaysia, 1986; PAHO,

1994; WHO, 1997 dan Kuno, 1997). Kemajuan di dalam sistem

pengangkutan moden juga faktor utama kepada peningkatan kejadian kes

penyakit DO dan DDS di seluruh dunia (Kuno, 1997 dan Gubler, 2002).

Sistem pengangkutan moden, khususnya pengangkutan udara dan darat

membolehkan nyamuk dan manusia yang menjadi pembawa kepada virus

denggi bergerak dan menyebarkan penyakit berkenaan merentasi negara dan

benua dengan cepat.

Walaupun pelbagai usaha kawalan dan pencegahan telah dijalankan,

penyakit ini masih lagi merupakan satu masalah kesihatan awam yang serius

di seluruh dunia. WHO telah memperkenalkan kaedah pencegahan dan

pengawalan secara menyeluruh yang telah terbukti berkesan untuk mengawal

2

dan mengurus wabak penyakit ini (WHO, 1997). Secara umum, kaedah

pencegahan dan pengawalan penyakit secara menyeluruh ini meliputi kaedah

pengawalan vektor, pengurusan alarn sekitar, kaedah biologi dan kimia serta

kaedah penguatkuasaan undang-undang yang berkaitan (WHO, 1997; PAHO,

1994; KMM, 1986; Reiter dan Gubler, 1997; Rupp, 1995 serta Muhar dan

Dale, 1998).

Kaedah ini memerlukan kombinasi pelbagai kaedah dan aktiviti yang

berlainan. WHO telah mengenal pasti potensi Sistem Maklumat Geografi

(GIS) sebagai salah satu teknologi baru yang berkesan bagi tujuan

pemantauan, pengurusan dan pengawalan penyakit berjangkit dengan lebih

cekap dan berkesan (Gatrell, et aI., 1998; Wilkinson, 1998 dan Rushton,

1998).

GIS merupakan satu sistem maklumat berasaskan komputer yang boleh

digunakan untuk mengumpul, mengurus, memodelkan, menganalisis serta

memaparkan semula data dan boleh digunakan alat untuk membantu proses

perancangan dan perlaksanaan aktiviti pengawalan dan pencegahan vektor

dan penyakit (Guthe, 1993; Kitron, et aI., 1994; Daw Su dan Tai Chang, 1994;

Sweeney. 1998; Tan dan Song, 1999 dan Thomson dan Connor. 2000).

Teknologi GIS boleh di guna dan dikembangkan bagi tujuan membantu

proses mengawal penyebaran penyakit yang merupakan elemen utama

dalam pengurusan penyakit berjangkil

3

1.2 PERNYATAAN MASALAH

Seperti mana dengan negara-negara tropika yang lain, Malaysia juga

menghadapi masalah ancaman penyakit DO dan DDS. Akta Pemusnah

Serangga Pembawa Penyakit 1975 (APSPP-1975) telah diluluskan oleh

parlimen pada tahun 1975 dalam usaha untuk mengawal penyakit ini dan juga

penyakit-penyakit berjangkit yang lain. Menjelang tahun 1983, pengawasan

dan pencegahan penyakit DO dan DDS sepenuhnya terletak di bawah

tanggungjawab Rancangan Kawalan Penyakit-Penyakit Sawaan Vektor

(RKPSV), Kementerian Kesihatan Malaysia (KKM, 1999).

Pada tahun 1974, KMM telah mengeluarkan garis panduan pelan tindakan

kepada pihak berkuasa kesihatan dan Pihak Serkuasa Tempatan (PST) bagi

menangani kes dan wabak penyakit serta panduan untuk melaksanakan

aktiviti pencegahan dan pengawalan penyakit berkenaan. Melalui garis

panduan ini, keutamaan sesebuah kawasan untuk dilaksanakan aktiviti

pencegahan dan pengawalan penyakit akan dapat dikenal pasti. Garis

panduan pelan tindakan pencegahan dan pengawalan penyakit DO dan DDS

tetah disemak dan diubah suai pada tahun 1976, 1978, 1982 dan 1986

mengikut keperluan semasa (KMM, 1986).

Pada tahun 1997, garis panduan untuk mengenal pasti kawasan keutamaan

bagi metaksanakan aktiviti pencegahan dan pengawalan penyakit DO dan

DDS tetah diubah suai sekali lagi selaras dengan pembangunan

sosioekonomi serta trend kejadian dan penularan penyakit semasa (Tham,

4

2001). Garis panduan baru ini tetah menyenaraikan tiga kawasan keutamaan

untuk metaksanakan aktiviti pencegahan dan pengawalan penyakit DO dan

DDS berbanding empat kawasan keutamaan sebeJum ini (JaduaJ1.1).

Jadual 1.1 : Keutamaan dan Ciri-ciri Kawasan Untuk Melaksanakan

Aktiviti Pencegahan dan Pengawalan Penyakit Denggi

1. Keutamaan I

2. Keutamaan II

3. Keutamaan III

Sumber : Tham (2001)

• Pemah terjadi wabak penyakit.• Mempunyai banyak kawasan perumahan.• Mempunyai kepadatan nyamuk Aedes yang

tinggi.• Kawasan bandar yang pemah terjadi satu

kes penyakit.• Kawasan bandar yang mempunyai

kepadatan nyamuk Aedes yang tinggi.

• Kawasan tumpuan orang ramai seperti

hospital, sekolah dan kawasan kilang.

• Kawasan luar bandar atau pinggir bandar

yang tidak bertaku kejadian kes penyakit

tetapi mempunyai kepadatan nyamuk Aedes

yang tinggi seperti kawasan tanah kosong

dan terbiar, kawasan pembuangan sampah,

kawasan perkuburan, taman permainan dan

lain-lain.

5

Oleh kerana perubahan fizikal, alam sekitar, sosial dan demografi

mempengaruhi trend penularan penyakit dan pembiakan nyamuk Aedes,

penyakit DD dan DDS merupakan penyakit yang mudah merebak sukar untuk

dikawal memandangkan keadaan fizikal, alam sekitar, sosial dan demografi di

sesuatu tempat berbeza-beza dengan tempat yang lain serta sering berubah­

ubah mengikut masa. Dengan itu, kaedah pelaksanaan aktiviti-aktiviti

pencegahan dan pengawalan penyakit semasa ketiadaan kes penyakit perlu

dipertingkatkan lagi keberkesanannya (Tham, 2001 dan Satwan Singh, 2001).

Menurut Zahari (2001), berdasarkan kepada proses melaksanakan aktiviti

pencegahan dan pengawalan penyakit DD dan DDS yang diguna pakai pada

masa ini, pihak RKPSV telah mengenal pasti beberapa masalah yang wujud.

Masalah-masalah tersebut ialah:

i. Kaedah perlaksanaan aktiviti pencegahan dan pengawalan

penyakit.

ii. Petunjuk yang digunakan untuk melaksanakan aktiviti pencegahan

dan pengawalan penyakit.

iii. Data-data lain yang berkaitan.

iv, Anggota, peralatan dan kepakaran untukrnetaksanakan aktiviti

pencegahan dan pengawalan penyakit.

Aktiviti pencegahan dan pengawalan penyakit di negara ini hanya akan

dijalankan secara menyeluruh apabila te�adi kes atau wabak penyakit di

sesuatu kawasan. Manakala semasa tiada kes penyakit dilaporkan, aktiviti-

6

aktiviti pencegahan dan kawalan penyakit hanya dilaksanakan secara rutin

dan berdasarkan kebiasaan pihak berkuasa kesihatan tempatan sahaja.

Sedangkan aktiviti pencegahan dan pengawalan semasa ketiadaan kes

penyakit dilaporkan sepatutnya dilaksanakan secara lebih teliti dan

menyeluruh bagi mengurangkan risiko berlaku kes atau wabak penyakit DO

dan ��S.

Semasa ketiadaan sebarang kes penyakit dilaporkan, petunjuk bagi

melaksanakan aktiviti pencegahan dan pengawalan penyakit di sesuatu

kawasan bergantung sepenuhnya kepada petunjuk kepadatan nyamuk.

Antara petunjuk kepadatan nyamuk yang selalu digunakan di negara ini ialah

Indeks Sreteau, Indeks Aedes dan Indeks Premis.

Untuk mendapatkan nilai atau bacaan petunjuk kepadatan nyamuk, ianya

memerlukan masa yang lama dan memerlukan peralatan yang banyak serta

tenaga kerja yang ramai. Data-data juga perlu di cerap secara berterusan

untuk mendapatkan petunjuk yang lebih tepat. Ini menyebabkan aktiviti

pencegahan dan pengawalan penyakit sukar untuk dilaksanakan pada masa

dan lokasi yang tepat.

Pembiakan nyamuk Aedes dan penularan penyakit DO dan DDS juga

mempunyai perkaitan yang amat rapat dengan faktor guna tanah. Perubahan

gunatanah yang ketara telah menyebabkan pola kejadian penyakit pada

tahun-tahun kebelakangan ini juga tidak hanya berlaku di kawasan bandar,

malah telah merebak ke kawasan pinggir bandar dan luar bandar yang

7

mempunyai kepadatan penduduk yang tinggi seperti kawasan taman-taman

perumahan (Zahari, 2001). Peningkatan keluasan kawasan tanggungjawab

pihak berkuasa tempatan, faktor kekurangan tenaga kerja, kos yang banyak

serta perfu dilaksanakan secara berterusan menyebabkan aktiviti pencegahan

dan pengawalan tidak dapat dijalankan di keseluruhan kawasan. Elemen

masa dan lokasi yang tepat untuk melaksanakan aktiviti pencegahan dan

pengawalan penyakit akan menjadi kunci keberkesanan aktiviti pencegahan

dan pengawalan tersebut.

Untuk mendapatkan lokasi dan masa yang tepat untuk melaksanakan aktiviti

pencegahan dan pengawalan penyakit DO dan OOB, faktor-aktor ruangan

yang berkaitan dengan pembiakan nyamuk dan penularan penyakit penu

diintegrasikan sepenuhnya dengan elemen-etemen yang tetah diambil kira

dalam aktiviti pencegahan dan pengawalan sebelum ini. Integrasi ini boleh

dilakukan sepenuhnya melalui pembentukan sebuah sistem pangkalan data

berkaitan dengan pembiakan vektor dan penularan penyakit serta elemen

masa.

Dengan adanya perkembangan teknotogi maklumat, komputer, sistem

komunikasi dan khususnya GIS, sistem pangkalan data yang dibangunkan

akan dapat mengintegrasikan elemen-elemen yang berkaitan dengan

pembiakan nyamuk dan penularan penyakit dan seterusnya menggunakan

data berkenaan bagi tujuan meramal bila dan di mana sesuatu kawasan itu

berpotensi untuk mencetuskan kejadian atau wabak penyakit. Keupayaan­

keupayaan yang terdapat dalam GIS berupaya untuk membantu proses

8

membuat keputusan bagi melaksanakan aktiviti pengawalan dan pencegahan

penyakit DO dan DOB semasa kejadian kes penyakit tidak dilaporkan. Aktiviti

pengawalan dan pencegahan akan dapat dilaksanakan dengan cepat dan

tepat pada masanya tanpa perlu sesuatu kes atau wabak penyakit berlaku

terlebih dahulu.

1.3 MATLAMAT DAN OBJEKTIF KAJIAN

Berdasarkan kepada permasalahan kajian dan potensi GIS dalam aspek

pencegahan dan pengawalan penyakit berjangkit, termasuk penyakit DO dan

DOB, matlamat kajian ini ialah untuk mempertingkatkan lagi penggunaan data

ruangan bagi membantu proses membuat keputusan untuk merancang dan

melaksanakan aktiviti pencegahan dan pengawalan Berdasarkan kepada

matlamat tersebut, objektif yang lebih khusus bagi kajian ini ialah :

i. Menentukan faktor-faktor ruangan yang berkaitan dengan

pembiakan nyamuk dan penularan penyakit DO dan oOB.

ii. Membentuk dan membangunkan satu pangkalan data GIS untuk

diguna pakai bagi merancang aktiviti-aktiviti pencegahan dan

pengawalan penyakit DO dan ooB.

iii. Menggunakan pangkalan data yang dibangunkan untuk membuat

beberapa analisis ruangan yang berkaitan dengan pencegahan dan

pengawalan penyakit 00 dan OoB.

9

1.4 SKOP KAJIAN

Fokus kajian ini ialah untuk meningkatkan keberkesanan aktiviti pencegahan

dan pengawalan penyakit khususnya semasa tiada sebarang kes penyakit

00 dan DOS dilaporkan melalui pembentukan model ruangan. Aspek-aspek

yang akan membataskan kajian ini ialah:

i. Kajian ini mengambil kira faktor-faktor berkaitan dengan

pembiakan nyamuk dan penularan penyakit sebagai asas kepada

keperluan data untuk membentuk pangkalan data.

ii. Pangkalan data yang dibangunkan hanya memfokuskan kepada

faktor gunatanah semasa dengan mengambil kira elemen jarak

bagi membantu melaksanakan aktiviti-aktiviti pencegahan dan

pengawalan penyakit semasa tiada sebarang kes penyakit

dilaporkan.

iii. Pangkalan data yang dibangunkan hanyalah mempertimbangkan

kawasan kajian sahaja iaitu di sebahagian Mukim Ulu Semam

Timur di oaerah Satang Padang.

Kajian ini akan menggunakan peralatan komputer, perisian GIS, lain-lain

perisian serta kemudahan sokongan lain yang terdapat di Makmal GIS,

Jabatan Geografi, Fakulti Sains Sosial dan Kemanusiaan, Universiti

Pendidikan Sultan Idris.

10

1.6 KEPENTINGAN KAJIAN

Berdasarkan kepada amalan semasa, aktiviti kawalan dan pencegahan

penyakit DO dan ooB di negara ini akan dilaksanakan secara menyeluruh

apabila berlakunya kes atau wabak penyakit di sesuatu kawasan. Manakala

semasa tiada sebarang kes penyakit dilaporkan, aktiviti pencegahan dan

pengawalan juga dilaksanakan tetapi keberkesanan aktiviti-aktiviti ini boleh

dipertingkatkan lagi. Kekurangan data, peralatan, kakitangan dan kemahiran

merupakan antara faktor yang membataskan keberkesanan aktiviti

pencegahan dan pengawalan penyakit semasa tiada sebarang kes

dilaporkan. Malah proses mengumpul data dan mengemas kini data yang

berkaitan juga memerlukan perbelanjaan yang tinggi. oengan

mempertimbangkan keupayaan-keupayaan GIS da� kaedah analisis statistik,

kajian ini diharapkan akan dapat menghasilkan perkara-perkara berikut :

1. oapat memaparkan satu integrasi antara faktor-faktor mempengaruhi

pembiakan nyamuk dan penularan penyakit dengan elemen masa

dengan menggunakan GIS dan kaedah analisis ruangan bagi

pembentukan model.

2. Membangunkan satu keperluan data yang boleh digunakan untuk

membantu pihak yang berkepentingan, khususnya psr dan Pejabat

Kesihatan Daerah batang Padang untuk membuat keputusan bagi

merancang dan melaksanakan aktiviti pencegahan dan pengawalan

penyakit DO dan ooB semasa ketiadaan kes penyakit berkenaan

dilaporkan.

11

3. Melaksanakan proses analisis ruangan berdasarkan data dari

pangkalan data yang dibangunkan untuk mengenal pasti lokasi

kawasan yang berisiko tinggi untuk mencetuskan kejadian penyakit.

Dengan itu aktiviti pencegahan dan pengawalan penyakit DO dan DDS

akan dapat dilaksanakan pada masa dan lokasi yang lebih tepat.

4. Pangkalan data dan analisis ruangan yang dijalankan dapat dijadikan

asas bagi membantu dan meningkatkan lagi keberkesanan aktiviti

pencegahan dan pengawalan penyakit-penyakit berjangkit yang Jain di

kawasan yang lain dan seterusnya akan dapat meningkatkan kualiti

hidup penduduk secara keseluruhan.

5. Sebagai satu usaha untuk menerokai dan memperluaskan lagi

penggunaan GIS di negara ini di dalam peJbagai bidang khususnya di

dalam bidang kajian penyakit berjangkit yang mana negara ini masih

lagi berada di peringkat permulaan perkembangan dan penggunaan

GIS dan teknologi maklumat yang lain.

1.7 KAWASAN KAJIAN

Kawasan kajian terdiri daripada sebahagian Mukim Ulu Semam Timur, yang

tenetak dalam Daerah Satang Padang. Kawasan kajian mempunyai keluasan

sebanyak 693.73 hektar. Kawasan kajian meliputi kawasan bandar Tanjong

Malim, dan menganjur ke sempadan sebelah utara, iaitu sehinggakan ke

kawasan Sehrang 2020 dan juga merangkumi sebahagian kawasan Proton

City. Kawasan kajian merupakan kawasan yang sedang pesat dibangunkan,

12

khususnya dengan aktiviti perumahan, perindustrian ringan dan perindustrian

berat di kawasan Proton City. Selain itu kawasan kajian juga meliputi

kawasan tepu bina di bandar Tanjung Malim, yang merupakan pusat aktiviti

kegiatan perniagaan utama di Daerah Satang Padang selain daripada

kawasan bandar Tapah. Kawasan kajian juga merangkumi kawasan kampung

tradisional Melayu, kampung baru dan penempatan-penempatan yang tidak

teraneang yang wujud di sepanjang jalan utama ke Ipoh dan Rawang.

Selain itu kawasan kajian juga merupakan kawasan pertanian khususnya

kawasan penanaman kelapa sawit dan dusun buah-buahan. Namun begitu,

banyak kawasan penanaman kelapa sawit dan dusun buah-buahan sedang

dibangunkan dengan aktiviti perumahan, perdagangan dan perkhidmatan

yang lain. Peta kawasan kajian ditunjukkan dalam rajah 1.1, manakala

gunatanah di kawasan kajian secara keseluruhan akan dibineangkan di bab

yang seterusnya.

Kawasan kajian juga merupakan antara kawasan yang mempunyai laporan

kes demam denggi dan demam denggi berdarah. Pada tahun 2001,

sebanyak 59 kes penyakit denggi telah dilaporkan di Daerah Satang Padang.

Pada tahun 2002, bilangan kes denggi di Daerah batang Padang ialah

sebanyak 173 kes dengan satu kematian. Pada tahun 2003, sebanyak 137

kes penyakit denggi di laporkan di daerah ini. Ini menunjukan Daerah Satang

Padang juga merupakan antara kawasan yang menghadapi aeaman

berlakunya kejadia kes dan wabak penyakit DO dan DDS.

13

r::::

.�'i?:::s:::r::::raII)

.. ra

... �<I>...<I> raE :::s:::0

:s:: "'""

I() "'""

..r::::ra.....

ra0::

2.0 ULASAN LlTERATUR

2.1 PENYAKIT DEMAM DENGGI DAN DEMAM DENGGI BERDARAH

2.1.1 Demam Denggi Dari Perspektif Global

Kejadian kes DD dan DDB telah dilaporkan di lebih 100 buah negara dan

dianggarkan lebih 2.5 bilion penduduk di kawasan bandar, separa bandar dan

juga penduduk luar bandar di kawasan tropika dan subtropika berpotensi

untuk dijangkiti oleh penyakit ini (WHO, 1997). Pada tahun 2001, dianggarkan

kira-kira 2,500 hingga 3,000 juta penduduk tinggal di kawasan yang berisiko

tinggi untuk dijangkiti penyakit DD dan DDB (Rajah 2.1).

_ Kawasan berisiko )

Sumber : WHO (2003)

Rajah 2.1: Kawasan yang berisiko tinggi untuk dijangkiti penyakit DDdan DDB pada tahun 2001

15

Menurut WHO, kawasan Selatan dan Tenggara benua Asia telah

menunjukkan peningkatan jumlah kes DO dan DDS sejak 15 tahun yang

lampau. Sepanjang tempoh 1996-1998, trend kematian akibat penyakit DO

dan DDS telah meningkat di India, Maldives, Myanmar, Malaysia, Kemboja,

Singapura, China, Laos, Indonesia, Filipina, Sri Langka, Myanmar, Viethnam

dan negara-negara di kepulauan Pasifik. Oi Amerika Tengah dan Amerika

Selatan juga menunjukkan peningkatan yang sarna dalam kejadian kes DO

dan DDS (PAHO, 1994 dan WHO, 1999). DO dan DDS juga dilaporkan

berlaku di kawasan tropika Afrika, utara Afrika dan kawasan Mediterinean di

Eropah. Pada kebelakangan ini, penyakit ini juga dilaporkan di kawasan

Florida, Amerika Sya rikat dan kawasan utara Australia (WHO, 1997).

Penularan penyakit ini khususnya di kawasan-kawasan yang baru merupakan

satu ancaman baru terhadap taraf kesihatan awam qi seluruh dunia.

2.1.2 Sejarah Penularan Penyakit DD dan DDS

Menurut catatan sejarah, laporan klinikal dan diagnosis pertama penyakit

yang berkaitan dengan DO telah dijumpai semasa pemerintahan Oinasti Chin

di China pada tahun 265-420 SM dan pada tahun 992 semasa pemerintahan

Dinasti Sung di Utara China. Pada tahun 1653, wabak penyakit DO telah

dilaporkan berlaku di French West Indies, di Panama pada tahun 1696, di

Mesir dan di Indonesia pada tahun 1799 dan di Pennsylvania, Amerika

Syarikat, India dan kawasan negara-negara Arab dan Teluk Parsi pada tahun

1780.

16