assigment bahasa melayu sem 5

7/31/2019 Assigment Bahasa Melayu Sem 5

1/32

HBML 12O3 SMP

FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU

NAMA:MAHANI BINTI MOHAMAD

NO MATRIK:720101116420001

0139299145

[email protected]

NAMA TUTOR:

EN.GHANI BIN ISMAIL

PUSAT PEMBELAJARAN:

UiTM KUBANG IKAN,CHENDERING,

KUALA TERENGGANU

PROGRAM SARJANA MUDA PENGAJARAN(PENDIDIKAN SEKOLAH RENDAH)

DENGAN KEPUJIAN

SEMESTER MEI 2012
mailto:[email protected]:[email protected]:[email protected]


2/32

Asallamualaikum..

Bersyukur ke hadrat Illahi,dengan limpah dan kurnianya ,dapat saya menyiapkan tugasan

HBML 1203 FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU untuk semester 5 ini.

Justeru ,saya mengambil kesempatan ini mengucapkan jutaan terima kasih kepada EN GHANI

SALLEH selaku tutor yang banyak memberi tunjuk ajar dan panduan dalam menyiapkan tugasan

ini.Tanpa bimbingan beliau pastinya tugasan ini tidak dapat disiapkan dalam masa yang telah

ditetapkan

Disamping itu ucapan terimakasih ini ditujukan khas untuk suami dan anak-anak yang telahbanyak berkorban,memberi masa dan ruang ,memahami serta pengertian yang tinggi dalam

menyokong saya untuk menyiapkan tugasan ini.

Kepada rakan-rakan,terimakasih jua saya ucapkan kerana telah banyak berkongsi pengetahuan

dan pengalaman,tidak lokek memberi tunjuk ajar dan teguran dalam menambahbaikan tugasan

ini.

Saya juga amat berharap dengan siapnya tugasan ini,akan dapat membei kefahaman yang lebih

tentang subjek ini kepada saya sendiri dan menjadi bahan rujukan untuk kawan-kawan lain.

Akhir sekali jutaan terima kasih jua untuk semua yang telah terlibat samada secara langsung atau

tidak langsung dalam menyiapkan tugasan ini

WASSALAM


3/32

ISI KANDUNGAN

1. PENGENALAN

1.1. FONOLOGI

1.2. FONETIK

2. KAJIAN PENGHASILAN BUNYI-B UNYI KONSONAN DAN VOKAL BAHASA MELAYU.

2.1 PENGHASILAN BUNYI-BUNYI KONSONAN DAN VOKAL BAHASA MELAAYU.

A) KONSONAN

B) CARA MEMBUNYIKAN KONSONAN.

A)KONSONAN LETUPAN.

B)KONSONAN GESERAN

C)KONSONAN SENGAUAN.

D)KONSONAN SEPARUH VOKAL DUA BIBIR BERSUARA [W]

E)KONSONAN PINJAMAN.

2.2. PENGHASILAN BUNYI VOKAL DALAM BAHASA MELAYU.

A)VOKAL HADAPAN DAN CARA MEMBUNYIKANNYA.

B)VOKAL TENGAH DAN CARA MEMBUNYIKANNYA.

C)VOKAL BELAKANG DAN CARA MEMBUNYIKANNYA.

D)VOKAL SENGAUAN DAN CARA MEMBUNYIKANNYA.

3. FONEM

3.1. ALOFON

4. CIRI-CIRI SUPRASEGMENTAL

5. KESIMPULAN.

6. BIBLIOGRAFI.


4/32

1. PENGENALAN

1.1.FONOLOGI

Bidang Fonologi adalah merupakan bidang yang mengkaji mengenai pola bunyi bahasa.Ini

bermakna kajian ini mendalami ilmu mengenai bunyi-bunyi yang berfungsi dalam sesuatu

bahasa.Bidang fonologi ini terbahagi kepada dua bahagian iaitu fonetik dan fonemik.ia juga

dikatakatakan sebagai satu bidang yang dipelajari oleh ahli bahasa terhadap sistem bunyi yang

terkeluar melalui mulut manusia dalam sesuatu bahasa yang terdapat di dunia ini.

Ahli bahasa telah memulakan kajian tentang fonologi bermula awal tahun 1800 dengan

mengkaji perubahan bunyi bahasa dan membandingkan bunyi bahasa yang wujud dengan

pelbagai bahasa yang ada di dunia ini.Jelasnya bidang fonologi moden memberi tumpuan

terhadap aspek sebutan dan penekanan terhadap aspek fizikal artikulasi sebutan yang

sebenarnya.

FONETIK

FONEMIK

FONOLOGI


5/32

Menurut Frank Parker (1994),fonologi adalah suatu bidang yang mengkaji mengenai system

bunyi sesuatu bahasa melalui rumus-rumus yang telah ditentukan dalam aspek bahasa.Pendapat

lain pula seperti (daripada Greek: , phn, "suara, bunyi" dan , lgos, "perkataan,

pertuturan, subjek perbincangan") mengatakan fonetik adalah kajian yang dilakukan mengenai

pola bunyi bahasa iaitu tentang bunyi-bunyi yang berfungsi dalam sesuatu bahasa.

Pendapat di atas juga hampir sama dengan pendapat ahli bahasa Rahimah Haji Sabran Sham

(1985),bidang fonologi mengkaji sistem bunyi-bunyi yang tertentu dalam pertuturan,khusus bagi

sesuatu bahasa.Ini jelas daripada Henderson yang menyatakan the study of the systematic

organization of selected speech sounds in the spoken form of individual language has variously

been called phonology.

Phonology is the study of the function and patterning of speech sounds yang bermaksud

fonologi ialah kajian tentang fungsi dan pencorakan dalam bunyi yang bermakna yang

diucapkan oleh manusia,adalah kenyataan dan pendapat yang dikeluarkan oleh Dal bor yang

merupakan salah seorang ahli linguistic Barat.

Selain daripada itu ramai lagi ahli linguistik yang mentafsirkan apadia fonologi mengikut hasil

kajian mereka atau takrifan berasaskan kefahaman masing-masing.Antaranya ialah,Kamus

Linguistik (Harimurti Kridalaksana,1984:61)Menjelaskan ilmu fonologi merupakan bidang

linguistik yang mengkaji bunyi-bunyi bahasa mengikut fungsinya.Manakala World Book of

Dictionary (Barnhart dan Barnhat,1981:1567)menyatakan ilmu fonologi sebagai the system of

sounds used in a language.

Selain itu terdapat beberapa lagi pendapat yang mentafsirkan tentang bidang fonologi oleh ahli-

ahli linguistic dari pelbagai bangsa dan bahasa yang dipelajari mereka seperti,Abdullah Hassan

(1993:40) menerangkan fonologi ialah ilmu mengkaji bunyi-bunyi yang berfungsi dalam sesuatu

bahasa itu.Definisi tentang fonologi ini juga hampir sama dengan pendapat ahli linguistik

daripada Barat.Clark dan Yallop (1995:5) pula menyatakan bahawa phonology is concerned

with the organization of speech within specific languages.

Berdasarkan definisi-definisi diatas dapatlah dirumuskan bahawa ilmu fonologi ialah ilmu

linguistic yang mengkaji bunyi bahasa manusia secara saintifik.Ilmu yang

merumuskan,menghuraikan dan menjelaskan segala bentuk bunyi dalam sesuatu bahasa dengan

teliti untuk menentukan peraturan dan bentuk bunyi yang tertentu.Bunyi yang dihasilkan

mestilah melalui pertemuan dua titik artikulasi, dan ini beerti bunyi bahasa ialah bunyi bermakna

yang dihasilkan oleh alat artikulasi.
http://ms.wikipedia.org/wiki/Bahasa_Greekhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Bahasahttp://ms.wikipedia.org/wiki/Bahasahttp://ms.wikipedia.org/wiki/Bahasa_Greek


6/32

1.2.FONETIK

Sebagaimana telah diketahui bidang fonologi terbahagi kepada dua bahagian iaitu bidang fonetik

dan fonemik.Fonetik adalah cabang dari bidang fonologi.Bidang fonetik ini pula dibahagikan

kepada tiga bahagian yang perlu dikaji atau dipelajari iaitu:

a)fonetik artikulasi

b)fonetik akustik

c)fonetik auditori..

Mengikut hasil kajian ahli linguistic,fonetik digambarkan sebagai mengkaji cara bunyi-bunyi

fonem sebuah bahasa dituturkan atau direalisasikan.Fonetik juga bermaksud bagaimana organtubuh manusia bekerja,terutama yang berhubungan dengan penggunaan bahasa.

Fonetik adalah berkait rapat dengan sifat fizikal bunyi (fon), serta proses penghasilan fisiologi,

penerimaan auditori, dan persepsi neurofizikal.Fonetik juga ialah kajian terhadap bunyi fizikalpercakapan manusia, ) (daripada perkataan Yunani (phon unyi" atau "suara") .

Di India purba, ilmu fonetik telah dikaji sejak 2500 tahun yang lalu,berikutan catatan

Pini mengenai tempat dan kelakuan penghasilan bunyi bagi bunyi konsonan di dalam buku

bertarikh abad ke-5 SM dalam Bahasa Sanskrit. Sistem huruf Indik utama hari ini menyusun

huruf konsonan mengikut klasifikasi Pini.

Bagi Arbak Othman (1983), fonetik adalah kajian tentang bunyi-bunyi ujar. Sebagai

ilmu, fonetik berusaha menemukan kebenaran-kebenaran umum dan memformulasikan hukum-

hukum umum tentang bunyi-bunyi itu dan pengucapannya, manakala sebagai kemahiran, fonetik

memakai data deskriptif dasar daripada fonetik ilmiah bagi memberi kemungkinan pengenalan

dan pengucapan bunyi-bunyi ujar itu.

Selain itu, fonetik boleh didefinisikan sebagai mempelajari segala bunyi yang

diucapkan melalui mulut manusia, baik bunyi manusia, bukan bunyi bahasa, mahupun bunyi-

bunyi marginal, dan memberikan simbol fonetik untuk setiap bunyi, yakni menurut Dr. Lufti

Abas (1985).

Menurut ahli linguistik Kenstowicz dan Kisserberth (1979) fonetik ditafsirkannya sebagai

the study of the sounds human beings employ when speaking a language is phonetics yang
http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Fon&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Bahasa_Yunanihttp://ms.wikipedia.org/wiki/Subbenua_Indiahttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=P%C4%81%E1%B9%87ini&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=P%C4%81%E1%B9%87ini&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=P%C4%81%E1%B9%87ini&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Tempat_penghasilan_bunyi&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Kelakuan_penghasilan_bunyi&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Abad_ke-5_SMhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Bahasa_Sanskrithttp://ms.wikipedia.org/wiki/Keluarga_Brahmikhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Keluarga_Brahmikhttp://ms.wikipedia.org/wiki/Bahasa_Sanskrithttp://ms.wikipedia.org/wiki/Abad_ke-5_SMhttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Kelakuan_penghasilan_bunyi&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Tempat_penghasilan_bunyi&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=P%C4%81%E1%B9%87ini&action=edit&redlink=1http://ms.wikipedia.org/wiki/Subbenua_Indiahttp://ms.wikipedia.org/wiki/Bahasa_Yunanihttp://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Fon&action=edit&redlink=1


7/32

bermaksud pengkajian tentang bunyi-bunyi oleh manusia yang kita gunakan semasa bertutur

ialah fonetik.

Berdasarkan beberapa pendapat para ahli bahasa dapatlah disimpulkan fonetik ialah ilmu

yang mengkaji bunyi bahasa iaitu percakapan atau pertuturan yang diucapkan oleh manusia serta

mengecualikan bunyi dengkuran,bunyi batuk,bersiul juga berdehem serta bunyi-bunyi yang tidak

bermaksud.Secara amnya fonetik merangkumi semua proses penghasilan atau pertuturaan bunyi

dan pengelasan.Bidang fonetik merupakan bidang yang rumit dan bersifat teknikal.Justeru,

fonetik dikaji secara berasingan,walaupun ia merupakan satu cabang daripada bidang fonologi.

2.KAJIAN PENGHASILAN BUNYI-BUNYI KOSONAN DAN VOKAL BAHASA

MELAYU.

2.1.PENGHASILAN BUNYI-BUNYI KONSONAN DAN VOKAL BAHASA MELAYU.

A) KONSONAN

Konsonan ialah bunyi-bunyi bahasa yang apabila dikeluarkan bunyi-bunyi ini menerima

sekatan,sempitan,dan geseran sama ada di bahagian rongga mulut,,tekak atau hidung.Bunyi-

bunyi konsonan ada yang bersuara dan ada yang tidak bersuara.Koonsonan juga ialah bunyi

selain daari bunyi vokal.Konsonan juga terhasil apabila terdapat gangguan atau sekatan oleh alat

artikulasi terhadap udara dari paru-paru.Konsonan terbahagi kepada dua iaitu konsonan tidak

bersuara dan konsonan bersuara.Apabila udara dari paru-paru tidak menggetarkan pita suara

maka terhasillah konsonan tidak bersuara dan apabila tekanan udara yang keluar dari paru-paru

maka terhasillah bunyi konsonan bersuara.Disamping itu juga terdapat konsonan asli dan

konsonan pinjaman dalam Bahasa Melayu.

Untuk membunyikan bunyi konsonan ini alat artikulasi merupakan organ utama yang telah

berperanan dalam proses penghasilan atau pertuturan manusia.Pemahaman terhadap bahagian

dan fungsi alat artikulasi ini amatlah penting untuk mengetahui bagaimana bunyi samada vokal

atau konsonan dapat dihasilkan.


8/32

Alat dan daerah artikulasi

KedudukanArtikulator DaerahArtikulasi

1. Bibir atas

2. Bibir bawah

3. Gigi atas

4. Gigi bawah

5. Gusi

6. Lelangit keras

7. Lelangit lembut

8. Anak tekak

9. Lidah

10. Epiglotis

11. Pita suara

12. Rongga tekak

13. Rongga hidung

14. Rongga mulut

15. Tenggorok


9/32

Setelah mengenal dan memahami alat artikulasi,perlu juga diketahui , terdapat 27 fonem

atau bunyi konsonan yang terdapat dalam Bahasa Melayu.Fonem dan bunyi konsonan telah

diringkaskan seperti dalam rajah dibawah.

Huruf Konsonan Fonem / Bunyi Ejaan Sebutan

b

c

d

f

g

gh

h

j

k

kh

l

m

n

ng

ny

p

q

r

[b]

[c]

[d]

[f]

[g]

[gh]

[h]

[j]

(1)[k]

(2) ?

(3)

(4)[q]

[kh]

[l]

[m]

[n]

[ng]

[ny]

[p]

[q]

[r]

bola

catat

dada

fakir

gabus

ghazal

harga

jaga

kala

kapak

nikmat

kadi

khairat

lalai

madah

nafkah

ngeri

nyala

papar

qari

rapat

[bo.la]

[ca.tat]

[da.da]

[fa.kir]

[ga.bus]

[gha.zal]

[har.ga]

[ja.ga]

[ka.la]

[ka.pa?]

[ni mat]

[qa.di]

[khai.rat]

[la.lai]

[ma.dah]

[naf.kah]

[nge.ri]

[nya.la]

[pa.par]

[qa.ri]

[ra.pat]


10/32

s

sy

t

v

w

x

y

z

[s]

[sy]

[t]

[v]

[w]

[z]

[y]

[z]

saham

syirik

tajam

virus

wajah

xylem

yuran

zapin

[sa.ham]

[syi.rik]

[ta.jam]

[vi.rus]

[wa.jah]

[zi..lem]

[yu.ran]

[za.pin]

B). CARA MEMBUNYIKAN KONSONAN

Terdapat lapan belas konsonan asli yang ada dalam Bahasa Melayu yang dapat dikatogorikanmengikut cara dan daerah sebutannya kita perlu juga mengetahui bahawa konsonan Bahasa

Melayu meliputi bunyi letupan, letusan, sengauan, sisian, geseran, malaran dan getaran.

Hentian sepenuhnya dapat menghasilkan bunyi letupan (plosif). Udara yang dilepaskan

daripada paru-paru akan mengalami sekatan sepenuhnya sama ada di bahagian bibir, lelangit

keras, lelangit lembut atau pita suara. Kemudian udara akan dilepaskan serta-merta dan akan

terhasillah bunyi letupan.Dan ini dapat diringkaskan seperti jadual di bawah:


11/32

Cara

Sebutan

Daerah Sebutan

Bibir

Gusi

Gusi-LKe

ras

Lelangit

Keras

Lelangit

Lembut

PitaSuara

1 2 3 4 5 6

Letupan

t

bp t k

b b d g

Letusan

t

b

b j

Sengauan b m n

Geseran

t

bf s x

h

b v z

Getaran b r

Sisian b l

Separuh

Vokalb w y

Carta konsonan Bahasa Melayu

1. KONSONAN LETUPAN

a) Konsonan letupan [p] dan [b].

Ada Sembilan konsonan yang dikeluarkan dengan udara ditahan dan dilepaskan dengan

cepat.Konsonan yang dihasilkan dengan cara ini dipanggil letupan.Konsonan letupan dua bibir

tidak bersuara [p] dan konsonan letupan dua bibir bersuara [b] dapat dihasilkan dengan


12/32

merapatkan dua bibir untuk membuat sekatan penuh pada arus udara dari paru-paru ke rongga

mulut.Jika lelangit lembut dinaikkan dan bibir dirapatkan,kemudian udara tersekat pada dua bibir

dan udara dipaksa keluar,kemudian dengan cepat mulut di buka ,maka keluarlah bunyi [p].Untuk

penghasilan [b] pita suara mestilah bergetar.Ini dapat ditunjukkan seperti gambarajah di bawah.

Gambar rajah konsonan letupan [p] dan [b]

Contoh perkataan:

Huruf Awal Tengah Akhir

Konsonan [p] Padu Lapuk Pop

Konsonan [b] Balik Ribut Adib

b)Konsonan letupan [t] dan [d].

Konsonan letupan gusi tidak bersuara [t] dan konsonan letupan gusi bersuara [d] dapat dihasilkan

apabila hujung lidah dinaikkan rapat kegusi untuk membuat sekatan penuh pada arus

udara.Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan kebelakan atau ke dinding rongga tekak untuk

menutup arus udara kerongga hidung,lalu pita suara direnggangkan.Apabila arus udara dari paru-

paaru keluar melalui rongga mulut tanpa menggetarkan suara dan sekaatan yang dibuat oleh

hujung lidah dan gusi dilepaskan serta merta maka terhasillah bunyi letupan gusi tidak bersuara[t],tetapi apabila pita suara dirapatkan arus udara dari paru-paru keluar melalui rongga mulut

dengan menggetarkan pita suara,bunyi yang dihasilkan ialah letusan gusi bersuara [d].

Gambarajah konsonan letupan [t] dan [d].

Contoh perkataan:

Huruf Awal Tengah Akhir

Konsonan [t] Tikus Betik Kasut

Konsonsn [d] Dulang Tindak Tekad


13/32

c)Konsonan [k] dan [g].

Untuk menghasilkan bunyi letupan lelangit lembut tak bersuara [k] belakang lidah dirapatkan ke

lelangit lembut untuk menyekat arus udara serta lelangit lembut dan anak tekak dirapat keronggatekak bagi menyekat arus udara ke rongga hidung.Namun begitu,apabila pita suara

dirapatkan,arus udara yang keluar melalui rongga mulut maka menggetarkan pita suara maka

terhasil lah bunyi konsonan [g].

Gambarajah konsonan letupan [k] dan [g]

d)Konsonan [c] dan [j]

Konsonan letusan lelangit keras tidak bersuara [c] dan konsonan letusan lelangit keras bersuara

[j] dapat dibunyikan dengan cara hadapan lidah rapat ke lelangit keras untuk membuat sekatan

pada arus udara.Lelangit lembut dan anak tekak mestilah dinaikkan ke belakang atau ke dinding

rongga tekak untuk membuat sekatan terhadap arus udara dari paru-paru ke rongga hidung lalu

pita suara direnggangkan.Arus udara melalui rongga mulut tanpa menggetarkan pita suara,dan

seterusnya udara yang tersekat oleh hadapan lidah di lelangit keras dilepaskan perlahan-lahan

maka terhasil lah bunyi letusan lelangit keras tidak bersuara [c],tetapi jika arus udara dari paru-

paru keluar melalui rongga mulut dengan menggetarkan pita suara maka bunyi yang terhasil

ialah letusan lelagit keras gusi bersuara [j].

Gambarajah konsonan [c] dan [j]


14/32

e)Hentian glottis

Bagi menghasilkan hentian glottis [?] lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan ke belakang

rongga tekak bagi membuat sekatan udara dari paru-paru ke rongga hidung dan pita suara dirapatkan sepenuhnya.Arus udara yang keluar dari paru-paru tersekat di bahagian rapatan pita

suara menyebabkan pita suara tidak bergetar .

Gambarajah hentian glottis [?].

Contoh perkataan:

Awal Tengah Akhir

Anak Saat Lemak

Ikan Rakyat Budak

B). KONSONAN GESERAN

Konsonan geseran melibatkan dua konsonan sahaja iaitu konsonan [s] dan konsonan [h].Untuk

menghasilkan bunyi konsonan geseran [s] hadapan lidah dinaikkan ke gusi untuk membuat

sempitan pada arus udara,sementara pada masa yang sama juga lelangit lembut dan anak tekak

dinaikkan ke belakang rongga tekak untuk menyekat arus udara ke rongga hidung.Pita suara

direnggangkan dan arus udara melalui melalui rongga mulut tanpa menggetarkan pita suara.

Bagi penghasilan bunyi geseran glottis tak bersuara [h],udara mestilah keluar melalui pita suara

yang renggang dan rongga mulut berkeadaan seperti sewaktu mengeluarkan bunyi vocal.

Gambarajah konsonan geseran [s] dan [h].


15/32

C). KONSONAN GETARAN GUSI BERSUARA [r].

Konsonan getaran gusi bersuara [r] dapat dihasilkan apabila hujung lidah dikenakan pada gusi

lalu lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan kebelakang rongga tekak untuk membuat sekatan

arus udara dari paru-paru ke rongga hidung.Pita suara dirapatkan,setelah itu arus udara yang

keluar dari paru-paru melalui rongga tekak menggetarkan pita suara dan pada masa yang sama

arus udara dari rongga mulut menggetarkan hujung lidah.

Gambarajah konsonan getaran gusi bersuara [r].

D). KONSONAN GUSI BERSUARA [l].

Konsonan gusi bersuara [i] juga dikenali denagan konsonan sisian.Hujung lidah dinaikkan ke

gusi dan laluan udara tersekat.Lelangit lembut dinaikkan dan pita nsuara bergetar.Udara keluar

melalui bahagian tepi lidah maka terhasil lah bunyi sisian gusi bersuara [i].

Gambarajah konsonan gusi bersuara [l].


16/32

E). KONSONAN SENGAUAN (NASAL)

Konsonan sengauan terdiri daripada konsonan [m],[n],[n],dan [n].Namun begitu ianya berbeza

antara satu sama lain iaitu perbezaannya berlaku pada daerah udara disekat yang berlaku pada

rongga mulut.Lelangit lembut dinaikkan dan pita suara digetarkan.

a) konsonan sengauan [m].

Bibir bawah dan bibir atas dirapatkan supaya arus udara dapat disekat.Untuk memberikan laluan

arus udara dari paru-paru ke rongga hidung lelangit lembut dan anak tekak di turunkan.Arus

udara dari paru-paru masuk ke rongga mulut dan terus ke rongga hidung.Pita suara dirapatkan

untuk membuat getaran dan arus udara dilepaskan perlahan-lahan.

b)konsonan sengauan [n].[n] dan [ng]

Perbezaan penghasilan konsonan sengauan [n] dengan yang lain ialah hujung lidah dinaikkan ke

gusi.Untuk konsonan sengaun [n] pula tengah lidah dinaikkan ke lelangit keras,manakala untukmenghasikan konsonan sengauan lelangit lembut bersuara [ng] belakang lidah dinaikkan ke

lelangit lembut.

Gambarajah

F). KONSONAN SEPARUH VOKAL DUA BIBIR BERSUAR [W].

Ada dua bunyi separuh vocal.Untuk menghasilkan bunyi separuh vocal,kedudukan lidah tidak

tetap,tetapi bergerak dan membuat luncuran.

a)Bagi fonem konsonean [w],keadaan diperingkat awal lidah seperti untuk membunyikan

[u]kemudian bergerak pada vocal yang lain.Bunyi ini dinamakan separuh vocal dua bibir

bersuara.

Gambarajah konsonan separuhvokal [w].


17/32

b)konsonan separuh vocal [j].

Cara membunyikan konsonan separuh vocal lelangit keras bersuara [j],depan lidah diangkat

tinggi kea rah gusi manakala bibir dihamparkan.Lelangit lembut dinaikkan ke belakang ronggatekak untuk menyekat udara dari paru-paru ke rongga hidung.Pita suara di getarkan sambil

liodah bergerak pantas ke kedudukan untuk membunyikan [j].

Gambarajah konsonan separuh vocal [j].

J). KONSONAN PINJAMAN

Terdapat sepuluh konsonan pinjaman dalam bahasa Melayu yang berasal daripada Bahasa Arab

kecuali huruf v.Konsonan v dipinjam daripada Bahasa Inggeris.Konsonan sy yang dipinjam lebih

awal daripada Bahasa Arab,digunakan untuk mengeja perkataan pinjaman daripada Bahasa

Inggeris contohnya,skuasy.Huruf ain seperti dalam perkataan mana,digangti degan huruf k

menjadi makna.Pada tempat lain,huruf i (ilmu),a (alam),u (umur) digugurkan.Selain itu

huruf hamzah digugurkan tetapi masih terdapat dalam perkataan seperti Dato,sebagai darjah

kebesaran atau bintang yang dikurniakan olehSultan atau Yang Di Pertuan Negeri.

Selain itu,ada konsonan yang dimasukkan ke dalam Bahasa Melayu melalui kata-kata asing

yang dipinjam.Ia digantikan dengan konsonan Melayu seperti [th]bunyi daripada Bahasa Arab

kepada [s],[gh] menjadi [g],[dh] menjadi [d] dan [dz] menjadi [z].Namun begitu masih ada bunyi

yang digunakan srhingga kini dan bunyi-bunyi itu ialah bunyi-bunyi geseran.Contohnya [f] dan

[v],bunyi-bunyi ini dihasilkan dengan merapatkan bibir bawah atas sehingga apabilaudara

melalui terdapat geseran.Lelangit lembut dinaikkan.Pita suara tidak bergetar untuk

membunyikan [f] iaitu bunyigeseran bibir gusi tidak bersuara.Manakala untuk membunyikan [v],

pita suara bergetar yang menghasilkan bunyi ngeseran bibir gusi bersuara,


18/32

Seterusnya bagi fonem[z],Bunyi ini dihasilkan seperti menghasilkan [s].Proses membunyikan [z]

berbeza apabila pita suara bergetar.Konsonan yang dihasilkan ini dinamakan geseran gusi

bersuara.Bagi [s] pula,lelangit lembut dinaikkan dan depan lidah dinaikkan ke lelangit keras.Pita

suara tidak bergetar.

Seterusnya, ejaan lama Bahasa Melayu, terdapat sembilan konsonan gandingan dan rangkap

yang digunakan, iaitu kh, gh, ny, ng, sh, ch, dz, dh dan th. Empat daripadanya dikekalkan

penggunaannya hingga kini, iaitu kh, gh, ny dan ng. Akan tetapi, konsonan gandingan dan

rangkap sh diubah suai menjadi sy. Selain itu, empat konsonan gandingan dan rangkap ditukar

menjadi konsonan tunggal, iaitu ch menjadi c, dz menjadi z, dh menjadi d dan th menjadi s.

(Abdullah Hassan, 2006:95-96).

2.2. PENGHASILAN BUNYI VOKAL DALAM BAHASA MELAYU

Vokal dalam Bahasa Melayu terbahagi kepada tiga bahagian iaitu vokal hadapan ,vokal

tengah serta vokal belakang.Terdapat empat vokal depan dalam bahasa Melayu iaitu [i], [e], []

dan [a] manakala tiga Vokal belakang iaitu [u], [o] dan [ ] dan satu vokal tengah, iaitu []. secara

nyata vokal-vokal Ini tidak betul-betul menyerupai vokal kardinal sepenuhnya. Walau

bagaimanapun Vokal Melayu ini dapat dijelaskan menurut persamaannya dengan vokal-vokal

Kardinal.

Gambarajah

Bunyi-bunyi vokal ialah bunyi-bunyi bahasa yang bersuara yang ketika menghasilkannya udara

dari paru-paru keluar berterusan melalui rongga tekak dan rongga mulut tanpa mendapatkan sebarang

sekatan atau geseran.

Penghasilan bunyi-bunyi vokal pula ditentukan oleh beberapa ciri tertentu iaitu, keadaan bibir

sama ada dihamparkan atau dibundarkan, bahagian lidah yang terlibat sama ada depan lidah atau

belakang lidah, turun naik lidah sama ada dinaikkan setinggi-tingginya, dinaikkan sedikit atau diturunkan,

keadaan lelangit lembut, sama ada dinaikkan dan udara dari paru -paru keluar melalui rongga mulut

sahaja ( menghasilkan bunyi-bunyi vokal atau oral) atau dinaikkan tetapi tidak rapat sehingga udara dari

paru-paru keluar melalui rongga mulut dan juga rongga hidung ( menghasilkan bunyi-bunyi vokal yang


19/32

disengaukan) dan keadaan glotis dirapatkan dan semasa udara keluar dari paru-paru pita suara bergetar.

Selain vokal terdapat juga separuh vokal, diftong dan vokal rangkap.

Menurut Prof. Dr. Abdul Hamid Mahmood (1998:31):

Vokal ialah bunyi-bunyi bersuara yang tatakala dihasilkan, udara dari paru-paru keluar

berterusan melalui rongga tekak dan rongga mulut tanpa sebarang gangguan atau sekatan. Bunyi

vokal mempunyai cirri-ciri kelantangan dan kepanjangan. Maksudnya bunyi-bunyi vokal dapat

didengar dengan lebih jelas dan lebih panjang daripada bunyi-bunyi konsonan.

Sementara Harimurthi Kirdalaksana (1983:177) mendefinisikan vokal seperti berikut:

Bunyi suara yang dihasilkan dengan getaran pita suara, dan tanpa penyempitan dalam saluran

suara di atas glotis. Satuan fonologi yang diwujudkan dalam lafaz tanpa geseran adalah vocal.

Terdapat juga beberapa definisi tentang vokal yang diberi oleh para pengkaji linguistik. Sejajar

dengan sifat-sifat vocal yang mengeluarkan bunyi, hasil daripada pengaliran udara tanpa sekatan

daripadaparu-paru.Danel Jones dalam bukunya Outline of English Phonetics mengatakan:

Vokal adalah bunyi bersuara yang tatakala dihasilkan udara dari paru-paru keluar berterusan

tanpa mengalami sebarang gangguan, sekatan atau himpitan yang boleh menimbulkan bunyi-

bunyigeseran(ArbakOthman1983:54)Selaras dengan pengertian itu, Charles F. Hockett dalam

bukuACourseInMordenLinguisticmemberi definisi vocal sebagai: Vokal sebagai bunyi-bunyi

bahasa yang tidak dicirikan oleh sebarang gangguan pada arus udara (Arbak Othman 1983:54)

Disamping definisi-definisi yang dikemukakan diatas Kamus Dewan (1998:1341) juga memberi

definisi seperti berikut: Vokal tulin, huruf hidup atau huruf saksi ( a, e, , i, o, u )

Daripada definisi-definisi ternyata di atas depatlah dirumuskan bahawa vokal merupakan bunyi-

bunyi bersuara yang dihasilkan tatakala udara daripada paru-paru keluar berterusan melalui

rongga tekak dan rongga mulut tanpa sebarang gangguan atau sekatan. Bunyi bersuara yang

dihasilkanadalahlantangdanlebihjelasdaripadabunyikonsonan.

A). VOKAL HADAPANVokal hadapan sempit [i],contoh dalam perkataan ialah ibu,biru,ubi,umi dan

geli.Contohnya perkataan geli,sewaktu menyebutnya depan lidah dinaikkan tinggi dalam

mulut.Antara depan lidah dan lelangit keras,terdapat saluran sempit untuk udara keluar.Untuk

vocal hadapan separuh sempit pula [e],ketika membunyikannya saluran udaranya lebih luas


20/32


21/32

Contoh perkataan

Awal kata Tengah kata Akhir kata

Ela leper Sate

elak Heret

c)vocal hadapan separuh luas [ ]

Cara membunyikan vocal hadapan separuh luas [ ],keadaan bibir hampar,depan lidah

dinaikkan separuh rendah ke gusi.Anak tekak dan lelangit lembut dinaikkan bagi menutup

rongga hidung supaya udara tidak keluar,sebaliknya udara keluar dari paru-paru melalui rongga

mulut.Pita suara digetarkan.

Gambarajah vocal hadapan separuh luas [ ]

Contoh perkataan


Esa belok Tempe

enak Belek Tauge

d)Voakal depan luas atau lapang [a]

Vokal ini paling banyak dalam Bahasa Melayu dan ia terletak jauh di bahagian

bawah,seoalah-olah terhampar dan mulut kita dalam keadaan terbuka luas.Hadapan lidah


22/32

dinaikkan sedikit sahaja kea rah lelangit keras,anak tekak dan lelangit lembut menutup rongga

hidung dan pita suara bergetar.

Gambarajah vocal depan luas atau lapang [a]

Contoh perkataan


Ahli beras Nama

anjing Kadar Siapa

B) VOKAL TENGAH

Vokal ini hanya tedapat diawal dan di tengah suku kata sahaja.

CARA MEMBUNYIKAN VOKAL TENGAH

Bagi menghasilkan bunyi vocal tengah [ ],bahagian tengah lidah dinaikkan kea rah pertemuan

antara lelangit keras da lelangit lembut.Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan untuk

menutup rongga hidung,pita suara dirapatkan ,supaya semasa udara keluar melaluinya,pita suara

akan bergetar.

Contoh perkataan.

1.perahu

2.tempat

3.empat


23/32

C). VOKAL BELAKANG

Terdapat empat vocal belakang dalam bahasa melayu iaitu [u,o,e,a],kecuali vocal [a] vocal yang

lain membundarkan bibir.Sewaktu penghasilan vocal belakang,alat artikulasi penting yang

berperanan ialah bahagian belakang lidah.Bentuk bibir akan menjadi bundar apabila

menghasilkan bunyi vocal-bunyi vocal belakang.

CARA MEMBUNYIKAN VOKAL BELAKANG.

a)Vokal belakang sempit /tinggi [u]

Bagi menghasilkan bunyi vocal belakang proses yang berlaku ialah bibir dibundarka,belakang

kidah dinaikkan tinggi kea rah lelangit lembut.Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan untuk

menutup rongga hidung supaya udara dari paru-paru tidak keluar melalui hidung.Pita suara

dirapatkan supaya udara yang keluar menggetarkan pita suara ke rongga mulut.

Gambarajah penghasilan vocal belakang [u]

Contoh perkataan.


Unta buka Kuku

ubi Lupa Batu

b)Vokal belakang separuh sempit [o]

Belakang lidah dinaikkan separuh sempit kea rah lelangit lembut,sementara lelangit lembut dan

anak tekak dinaikkan untuk menutup rongga hidung sementara pita suara digetarkan.Maka

terhasil lah bunyi vocal belakang separuh sempit [o].


24/32

Gambarajah vocal belakang separuh sempit [o]

Contoh perkataan.


orang borang bolot

oleh kotak pidato

c).vokal belakang separuh luas[ ].

Bibir hendaklah dibundarkan,sementara belakang lidah dinaikkan separuh sempit kea rah lelangit

lembut.Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan menutup rongga hidung supaya udara tidak

keluar lalu pita suara dirapatkan supaya udara dari paru-paru keluar dengan menggetarkan pita

suara ke rongga mulut.

Gambarajah penghasilan vocal belakang separuh sempit [ ].


25/32

Contoh perkataan


Oren sudoh Kito

olok Pokok Belako

D).VOKAL SENGAU

Bagi mengeluarkan vocal sengauan,rongga hidung juga terlibat dan lelangit lembut anak

tekak tidak dinaikkan cukup tinggi untuk menutup rongga hidung.Setelah rongga hidung tidak

tertutup rapat,udara keluar dari kedua-dua rongga,iaitu rongga hidung dan mulut.Kehadirannya

dipengaruhi oleh bunyi konsonan di hadapan atau di belakang vocal itu dan ia boleh terjadi

kepada semua bunyi vocal,lambing yang digunakan ialah [~].

CARA MEMBUNYIKAN VOKAL SENGAUAN

a)Vokal sengauan ini terhasil bila sebelumnya terdapat konsonan sengauan .

Contoh:

1.minum

2.mama.

b)Kedua-dua vocal dalam susunan perkataan KVKV atau KVKVK.Dalam struktur ini

konsonan yang pertamanya adalah separuh vocal atau hentian glottis [h].

Contoh;

1.nyawa

2mewah

3.mahu

c).Kedua-dua vocal yang menuruti konsonan sengauan dalam susunan KVVK.

Contoh:

1.maal

2.maut

3.saat


26/32

d) Kedua-dua vocal yang mengikuti konsonan sengauan dalam susunan KVKVV.

Contoh:

1.nyawa

2.semua

e)Vokal bagi perkataan yang berasal daripada bahasa Arab yang menurut geseran rongga

tekak [?] dalam tulisan jawi yang dilambangkan sebagai [E].

Contoh:

1.jumaat

2.manafaat.

Kesimpulannya bunyi vocal ialah bunyi yang dihasilkan oleh alat artikulasi

manusiaSemua bunyi vocal adalah bunyi-bunyi bersuara.Bunyi bersuara ini berkait rapat dengan

keadaan pita suara.Sekiranya keadaan pita suara tertutup rapat sewaktu udara keluar

melaluinya,maka getaran akan berlaku pada pita suara dan bunyi yang terhasil ialah bunyi

bersuara.

3. FONEM

Fonem ialah bunyi bahasa yang menunjukkan perbezaan erti.Contohnya perkataan

sayang dan bayang,bunyinya hampir sama tetapi fonemnya berbeza[s] dan [l] dan ertinya juga

berbeza.Fonem dan teranskripsi fonem diletakkan dalam kurungan / /.Dengan kata lain fonem

juga boleh dikataka sebagai unit bahasa terkecil yang berfungsi.Contohnya kata palu ,ianya

merupakan satu ujaran yang bermakna,atau perkataan yang terdiri daripada beberapa unit bunyi.

Kita juga boleh melihat melalui beberapa contoh lain:

1.Perkataan /tabah/ dan /tapah/ -Perkataan ini mempunyai lima unit bunyi terkecil

iaitu,/t/-/a/-/b/-/a/-/h/ dan unit ini adalah berfungsi. Bunyi-bunyi ini dipanggil fonem.Bila diganti

/b/ dengan /p/ maka tabah bertukar menjadi tapah.Oleh itu,b dan p dalah unit terkecil yang

berfunsi kerana unit itu membezakan unit ujaran.


27/32

2.Perkataan /mata/ dan /maka/ -Perkataan ini mempunyai empat unit tercil iaitu ,/m/-/a/-

/t/-/a/ dan unit ini adalah berfungsi. Bunyi-bunyi ini dipanggil fonem.Bila diganti /t/ dengan /k /

maka mata bertukar menjadi maka.Oleh itu,btdan k adalah unit terkecil yang berfunsi kerana

unit itu membezakan unit ujaran.

Dalam Bahasa Melayu terdapat enam fonem vokal iaitu /a/,/e/,/e/,/i/,/o/,/u/.makal fonem

konsonan pula terdiri daripada 25 fonem.

3.1. ALOFON

Setelah memahami apa itu fonem,seharusnya perlu diketahui pula fonem terdiri daripada

anggota fonem yang dipanggil alofon.Untuk menjelaskan lagi apa dia alofon kita boleh melihat

melalui pasangan kata yang menunjukkan perbezaan perkataan yang paling kecil tetapi kedua-

dua perkataan itu,mempunyai makna yang berlainan.Ini dinamakan sebagai pasangan minimum

atau pasangan terkecil.Sekiranya pasangan perkataan yang mempunyai perbezaan yang paling

minimum tadi tidak berbeza tidak berbeza maknanya,maka bunyi yang berbeza itu bukanlah dua

fonem yang berlainan tetapi merupakan alofon daripada satu fonem.Keadaan ini disebut sebagai

variasi atau kelainan bunyi yang bebas.Banyak contoh yan boleh diberi antaranya:

1.Perkataan /faham/ dan /paham/ -bagi perkataan ini ejaannya berbeza dan bunyi sedeikit

berbeza tetapi ianya memberi makna yang sama.Inilah yang dinamakan alofon.

2. Perkataan /bilik/ dan /bili?/ -bagi perkataan ini ejaannya berbeza dan bunyi sedikit

berbeza tetapi ianya memberi makna yang sama.Inilah yang dinamakan alofon.

3.Contoh yan ketiga ialah bunyi pp dalam palu,lupa dan luap.Bunyi p dalam palu dan

lupa diujarkan sebagai letupan bibir yang sempurna,tetapi dalam luap,bunyi p diujarkan sebagai

letupan bibir yang tidak sempurna iaitu tidak diletupkan.Oleh itu,fonem/p/ mempunyai dua

alofon.

4. CIRI-CIRI SUPRASEGMENTAL

Terdapat empat unsur suprasegmental dalam elemen Bahasa Melayu yang perlu

dipelajari.Ia adalah berbeza dengan unsur-unsur segmental kerana setiap satu bunyi adalah satu

segmen atau penggalan daripada arus tuturan.Kita menuturkan segmen-segmen dengan pelbagai

tingkat tekanan dan nada.Kita juga kadangkala berhenti sebentar sehingga terdapat kumpulan

kata dan diucapkan sama rata atau mendatar sahaja.Dalam suprasegmental terdapat empat cirri

suprasegmental iatu:


28/32

a)Tekanan

b)Nada

c)Jeda

d)Panjang-pendek

A)TEKANAN

Ciri suprasegmental yang pertama ialah tekanan.Unsur tekanan dihasilkan bersama

perkataan atau suku kata.Tekanan menunjukkan kelantangan sesuatu suku kata yang

menandakan keras atau lembutnya penyebutan suku kata tersebut.Lambang yang digunakan

untuk tekanan ialah //.Tekanan pada vocal biasanya berlaku dalam Bahasa Melayu.Selain

itu,bunyi vocal juga turut disebut dengan lantang dan panjang.Dalam bahasa Melayu tekanan

kuat berlaku pada suku kata kedua dalam sessuatu perkataan.

Contohnya:a)[ki//ta]

b)[ba//pa]

c)[sa//tu].

B)NADA.

Ciri kedua suprasegmental ialah nada.Nada ialah unsure naik atau turunnya suara dalam

pengucapan ayat atau frasa.Nada ditandai oleh nombor-nombor 1(rendah),2(biasa),3(tinggi),dan

4(tinggi sekali).Ayat Bahasa Melayu mempunyai pelbagai nada dan lagu.Contohnya,ayat berita

menggunakan nada yang menurun pada akhir ayat.,berlainan dengan ayat tanya yang

menggunakan nada yang tinggi diakhir ayat.Percakapan seharian terdiri daripada ayat-ayat yang

bersambung dan mempunyai nada yang berbeza.Antara contoh nada pada ayat-ayat dalam

Bahasa Melayu ialah:

1.Nada pada ayat perintah

a)pergi!

b)Pergilah

Bagi nada ayat perintah ,predikat lebih diutamakan daripada subjek.Contohnya dalam

ayat pergiadalah ringkasan daripada ayat awak pergi!.Dalam ayat asalnya,subjek atau kata

ganti nama diri yang kedua iaitu awak telah digugurkan dan akhirnya tinggal predikatnya

sahaja.Dalam ayat (a).perkataan pergi! Ditandakan dengan tingkat nada 2-3.Ini menjelaskan

bahawa tingkat nada meningkat pada suku kata akhir.Manakala dalam ayat (b) pula partikel-lah


29/32

telah digunakan dalam ayat perintah tersebut kepada tingkat yang lebih rendah pada akhir suku

kata.Nada ditandakan dengan tingkat nada 2-3-1.

C)JEDA

Jeda juga disebut sebagai persendian,iaitu unsure hentian yang memisahkan antara

unsure-unsur linguistic,sama ada perkataan,ayat atau rangkaikata.Lambang yang digunakan jeda

ialah #.Unsur ini boleh membezakan makna.

Contohnya:

1. [#saya makan nasi # emak?] adalah berbeza dengan [#Saya makan nasi emak?#].

D)PANJANGPENDEK

Fonem suprasegmental yang seterusnya ialah panjang pendek.Dalam Bahasa Melayu

panjang pendek tidak membezaakan sesuatu makna perkataann.Lambang bagi fonem ini ialah [:]

yang dinamakan mora.Lambang [:] beerti panjang sebutan bunyi itu ialah satu mora.Lambang

[: :] menunjukkan dua mora manakala lambang [.] adalah lambang bagi setengah mora.

5. KESIMPULAN

Sebagai rumusannya kajian fonologi dan fonetik melibatkan organ pertuturan manusia

secara lansung.Organ pertuturan manusia ini juga dikenalai sebagai alat artikulasi.Selain alat

artikulasi manusia satu unsure penting yang terlibat dalam proses penuturan manusia ialah

udara.Udara merupakan sumber tenaga utama dalam menghasilkan bunyi.Bunyi vocal atau

konsonan merupakan antara bunyi bahasa yang dihasilkan oleh alat artikulasi manusia.Semua

bunyi vocal merupakan bunyi-bunyi bersuara dan bunyi konsonan ada yang bersuara dan ada

yang tidak bersuara.Keadaan ini bergantung kepada keadaan pita suara,iaitu sekiranya keadaan

pita suara tertutup rapat sewaktu udara keluar melaluinya,maka getaran akan berlaku lalu terhasil

lah bunyi bersuara.Begitulah sebaliknya.

Selain dariapada bagaimana bunyi terhasil bidang kajian fonologi dan fonetik juga

merangkumi kajian terhada sifat-sifat bunyi bahasa tersebut.Contohnya kajian juga meliputi

bidang fonem serta sifatnya, alofon dan ertinya serta suprasegmental berserta cirri-cirinya.


30/32

BIBLIOGRAFI

Abdullah Hassan Dan Ainon Mohd (1994). Bahasa Melayu Untuk Maktab Perguruan. Kuala Lumpur:

Fajar Bakti

Ahmad Kamal Muhammad (1992). Kejayaan Komunikasi. Kuala Lumpur: Nurin Enterprise

Arbak Othman Dan Ahmad Mahmood Musanid (2000). Linguistik Am. Kuala Lumpur: Penerbitan Sarjana.


31/32

Asmah Hj Omar. (1977). Kepelbagaian Fonologi Dialek-dialek Melayu. Kuala Lumpur: Dewan

Bahasa dan Pustaka.

Awang Sariyan. (1988). Sebutan Baku Bahasa Melayu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan

Pustaka.

Nor Hashimah Jalaluddin (1998). Asas Fonetik. Kuala Lumpur : Dewan Bahasa dan

Pustaka.

Lutfi Abas. (1975). Linguistik Deskriptif dan Nahu Bahasa Melayu. Kuala Lumpur: Dewan

Bahasa dan Pustaka.

Marzukhi Nyak Abdullah. (1997). Kamus Tatabahasa Bahasa Melayu. Shah Alam:Penerbit

Fajar Bakti Sdn.Bhd.

Raminah Sabran dan Rahim Syam. (1985). Kajian Bahasa untuk Pelatih Maktab

Perguruan. Petaling Jaya: Penerbit Fajar Bakti.


32/32

assigment bahasa melayu sem 5

Documents