apresiasi teks sastera

APRESIASI TEKS SASTERA : PUISI

TRADISIONALAHLI KUMPULAN :

NOR ZAFIRAH IBRAHIMSITI INTAN BADARIAH ABDUL LATIF

SITI AISYAH ROSLAN

PENSYARAH :EN. ROSLAN BIN CHIN

Puisi Tradisional

SelokaPantun

PANTUN

PENGENALAN

• Pantun merupakan puisi melayu yang paling popular jika berdasarkan daripada penggunaannya yang paling meluas.

• Pantun telah lahir dalam masyarakat Melayu sebelum masyarakat pada ketika itu tahu membaca dan menulis dan terus berkembang sehingga kini sebagai slah satu warisan bangsa.

• Sebuah pantun mengandungi maksud yang ingin disampaikan selain mengungkap perasaan dengan bahasa yang halus dan indah.

DEFINISI

• Pantun didefinisikan sebagai sejenis puisi lama yang terdiri daripada empat baris dalam tiap – tiap rangkap.

• Za’ba di dalam bukunya bertajuk Ilmu Mengarang Melayu (1965: 219), mengatakan bahawa penciptaan pantun merupakan puisi tertua dan milik asal kepunyaan masyarakat Melayu.

• Pantun merupakan puisi asli yang dimiliki oleh masyarakat Melayu serta paling awal muncul berbanding puisi yang lain (Harun Mat Piah, 1989: 122).

JENIS PANTUN

Pantun 2 kerat

Pantun 4 kerat

Pantun 6 kerat

Pantun 8 kerat

Pantun 12 kerat

CONTOH PANTUN

Banyak udang banyak garam, Banyak orang banyak ragam.

Pulau Pandan jauh ke tengah, Gunung Daik bercabang tiga; Hancur badan dikandung tanah, Budi yang baik dikenang juga.

Pantun 2 kerat

Pantun 4 kerat

CONTOH PANTUN

Pantun 6 kerat

Apa didapat orang memburu,Dapat rusa jantan betina,Sedang bersembunyi di celah batu;Bila mendapat bunga yang baru,Bunga yang lama tiada berguna,Adat dunia sudah begitu.

Pantun 8 kerat

Rumpun rotan di kota alam,Ditebang dibelah empat,Tumbuh serumpun di seberang,Selasih muara sungai;Penglihatan usah diperdalam,Pandang nan usah dipertepat,Adik di dalam tangan orang,Maksud rasa tak akan sampai.

CONTOH PANTUN

Pantun 12 kerat

Anak jintayu dari hulu,Disambar ombak Laut Cina,Dibawa terbang ke perahu,Hinggap minum ke muara,

Anak ikan berkeliaran;Kamilah tahu dari dahulu,

Adik jauhari bijaksana,Membuhul tidak membeku,Mengulas tidak mengesan,

Meratap langit dengan bicara,Bumi tidak ketirisan.

Menurut Zainal Bakar (1983) secara umumnya pantun boleh

dikelompokkan kepada beberapa jenis berdasarkan isi iaitu :

Pantun adat

Pantun agama

Pantun jenaka

Pantun teka - teki

Pantun kepahlawanan

Pantun nasihat

Pantun peribahsa

Pantun kias

Pantun perantauan

Pantun perkahwinan

STRUKTUR PANTUN

Mempunyai rangkap- rangkap yang berasingan dan setiap rangkap boleh berdiri sendiri sebagai satu kesatuan idea

Pantun terbina daripada baris atau kerat yang berpasangan seperti dua kerat, empat kerat, enam kerat dan seterusnya.

Setiap baris mengandungi empat hingga lima patah perkataan dengan suku kata antara lapan hingga dua belas

Skema rima pada hujung baris yang tetap iaitu a-b,a-b dan ada juga rima yang sama iaitu a-a, a-a

FUNGSI PANTUN• Menurut Harun Mat Piah ( 1989:189), seluruh kehidupan

masyarakat dapat digambarkan melalui pantun.

• Pantun Melayu yang dicipta oleh masyarakat Melayu tradisional mempunyai pelbagai fungsi antaranya :

Alat komunikasi

Media pendidikan

Adat istiadat

Media hiburan

CIRI BAHASA PANTUN

• Berpola dan berentak- Baris pantun yang bersukat dan seimbang dengan pola rima di hujung dan di tengah baris, apabila diucapkan memunculkan rima yang menjadikannya mudah dihafaz dan diingat semula.

• Pemilihan kata berkaitan alam sekeliling-perkataan dalam pantun jelas diambil daripda alam unsur – unsur alam, objek, suasana, perlakuan manusia atau haiwan atau apa – apa sahaja yang berlaku disekeliling mereka contohnya penggunaan nama tumbuh – tumbuhan.

• Ringkas tapi padat- Kata – kata yang ringkas, padat dan tajam terangkum dalam bentuk perumpamaan, peribahasa dan pepatah.

• Pengulangan ayat atau perkataan-dapat membangkitkan ritma yang mengindahkan bunyi dan menimbulkan kesan atas bentuk pantun.

• Bahasa yang halus dan santun- Masyarakat melayu amat berhati – hati dalam melafazkan kata – kata kerana ditakuti melukai hati si pendengar lantaran nilai susila amat dipentingkan.

• Penggunaan lambang- Kepentingan pemakaian lambang- lambang dalam pentun

melayu sudah semestinya sejajar dengan pemakaian lambang – lambang dalam kehidupan bermasyarakat.

- Lambang di sini merangkumi perbandingan, perumpamaan, kiasan, ibarat dan perbahasa.

SELOKA

PENGENALAN• Berasal daripada kesusasteraan Hindu klasik yang didapati

dalam epik Mahabhrata dan Ramayana.• Namun, seloka Melayu tidaklah sama dengan bentuk seloka

yang terdapat dalam kitab Hindu tersebut.• Seloka merupakan rangkap yang dicipta untuk merumuskan

watak dan perwatakan watak – watak tertentu.• Watak – watak yang terkandung dalam seloka bertujuan

memberi pengajaran dan teladan yang amat tinggi nilainya.• Seloka membawa unsur mengejek, menyindir, menggiat,

mengusik dan bergurau senda.

DEFINISI• Menurut Kamus Dewan Edisi Keempat ( 2007),

seloka bermaksud sejenis puisi yang mengandungi ajaran iaitu sindiran, jenaka dan lain – lain.

• Iladam (2005), seloka ialah karangan yang berbaris-baris yang tidak tentu bilangan barisnya.

• Harun Mat Piah ( 1989), seloka melayu ialah puisi bebas, tidak mempunyai bentuk tertentu dari segi rangkap, jumlah baris dalam serangkap, jumlah perkataan dalam sebaris sama ada berima atau tidak.

JENIS SELOKA

BebasBebas dari segi rangkap, jumlah baris, jumlah

perkataan dan rima.

Terikat

Boleh wujud dalam bentuk pantun atau bentuk syair.

STRUKTUR SELOKADalam bentuk berangkap dan rima yang bebas

Ada yang bersifat bebas dan juga terikat

Mengandungi perkataan yang menyindir atau mengejek yang disampaikan dalam bentuk berangkap.

Mengandungi baris – baris yang berurutan dipenuhi unsur jenaka atau gurau senda

Digunakan untuk menyindir dan mendidik.

FUNGSI SELOKA• Alat kritikan sosial- Mengkritik perlakuan negatif anggota masyarakat tanpa

menyinggung individu sasaran.

• Pengajaran dan panduan hidup- Mengambil pengajaran berdasarkan watak yang terdapat

dalam seloka.

• Alat untuk menghibur- unsur jenaka dalam seloka bertujuan untuk menghiburkan hati

CIRI BAHASA SELOKA

Mementingkan rima dan

bunyi

Pemilihan perkataan

memntingkan kesopanan

Ayat seloka pendek-pendek namun

Dipenuhi dengan kata – kata pepatah, bidalan atau

perumpamaan