FAKULTI SAINS SOSIAL DAN KEMANUSIAAN

SEM 2

SESI 2009/2010TAJUK TUGASAN :

KAJIAN DIALEK MELAYU SELANGOR (SUNGAI BESAR)

FONETIK DAN FONOLOGI

( BML 3043 )

NAMA PELAJAR : NORALIA BINTI ROSLAN

NO. MATRIK : D20081032827

PROGRAM : PENDIDIKAN GEOGRAFI

FAKULTI : SAINS SOSIAL DAN KEMANUSIAAN

SEMESTER : SEM 4

SESI : SESI (2009/2010)

KUMPULAN : E

NAMA PENSYARAH : EN. RAZALI BIN AYOB

TARIKH HANTAR : 1/3/2010

ISI KANDUNGAN

1

________________________________________________________________

BIL. TAJUK HALAMAN

1.0 PENGENALAN m/s 1-2

2.0 DEFINISI m/s 3-5

2.1 FONETIK

2.2 FONOLOGI

2.3 FONEMIK

3.0 DIALEK m/s 6-8

3.1 DIALEK MELAYU SELANGOR

4.0 KAJIAN KES m/s 9-23

4.1LATAR BELAKANG KAWASAN m/s 9

4.2KAEDAH KAJIAN m/s 10

4.2.1 BIODATA RESPONDEN m/s 11

4.3HASIL KAJIAN m/s 12

4.3.1 KONSEP WARNA m/s 12

4.3.1.1DEFINISI WARNA m/s 12

4.3.1.2PEMIKIRAN DALAM WARNA m/s 12-17

4.3.1.3SIMBOL FONETIK SERTA CONTOH AYAT m/s 18-20

4.3.2 KONSEP MENGHITUNG m/s 21

4.3.2.1DEFINISI MENGHITUNG m/s 21

4.3.2.2SEJARAH KATA MENGHITUNG m/s 21

4.3.2.3SIMBOL FONETIK SERTA CONTOH AYAT m/s 21-23

4.4 RUMUSAN KAJIAN m/s 23-24

5.0KESIMPULAN m/s 25

6.0 BIBLIOGRAFI

1.0 PENGENALAN

2

Tanpa kita sedari, pembelajaran utama yang diperoleh oleh manusia adalah bahasa. Bahasa

tidak dapat dipisahkan dari orang yang menuturkannya. Sungguhpun pengwujudan pertuturan

itu, adalah hasil kegiatan seseorang sebagai individu, tetapi bahasa tidak dapat wujud dalam

sesebuah masyarakat jika tidak digunakan oleh sekumpulan individu dalam hubungan mereka

satu sama lain. Oleh itu, bahasa adalah hak milik bersama sekumpulan individu, bukan

kepunyaan satu-satu individu tertentu, (Asmah Hj Omar, 1985:3). Dalam bahasa, sifat yang

penting yang ada pada manusia sebagai makhluk sosial adalah sifat perkongsian. Kebiasaan

berkongsi satu sistem komunikasi ini melahirkan satu kumpulan manusia yang berbeza dari

kumpulan lain yang menggunakan dan tumbuh sebagai sistem bahasa yang berlainan pula.

Bahasa terdiri daripada sekumpulan dialek dan penutur dialek-dialek ini pula saling

faham memahami antara satu sama lain (Chambers 1983:3 dalam Zaharani Ahmad,1993:4).

Berdasarkan ciri-ciri linguistik, dialek dalam suatu bahasa mempunyai banyak persamaan dan

juga beberapa perbezaan antara satu sama lain. Persamaan yang wujud itu menggambarkan

dialek-dialek tersebut mengekalkan ciri-ciri warisan yang diwarisi bersama. Manakala

perbezaan itu pula menunjukkan mereka telah mengalami perkembangan secara tersendiri

dan terpisah daripada dialek-dialek lain. Newton (1972), menyatakan kewujudan pelbagai

dialek dalam sesuatu bahasa itu adalah akibat daripada perubahan yang berlaku dari segi

sejarah ke atas satu bahasa yang asalnya seragam. Faktor ruang geografi dan waktu

merupakan dua faktor utama yang menyebabkan terpecahnya bahsa asal kepada beberapa

dialek turunannya.

Pengkajian tentang dialek ini disebut sebagai dialektologi. Menurut Zaharani Ahmad

(1993:1), dialektologi ialah satu bidang ilmu yang mengkaji dialek-dialek dalam sesuatu

bahasa. Kajian dialek yang menerapkan gagasan-gagasan dan hasil penemuan teori nahu

transformasi generatif, khususnya teori fonologi generatif yakni kajian yang berhubung

dengan perbandingan dialek dapat digunakan untuk mengkaji perbezaan dialek yang terdapat

dalam Bahasa Melayu. Dengan berlandaskan pendekatan teori ini, huraian serta penjelasan

tentang kepelbagaian dialek yang wujud dalam bahasa Melayu dapat dikaji. Tujuan utama

fonologi generatif ini digunapakai adalah tidak lain iaitu untuk memformalisasikan

kecekapan fonologi intrinsik seorang penutur sebagai satu sistem rumus yang

bertanggungjawab melahirkan reprisentasi fonetik daripada struktur permukaan sintaksis.

Menurut Asmah Hj Omar (1995:26), pengkajian terhadap dialek ini dilakukan kerana

masyarakat menjalani perubahan dari segi kehidupan dan seterusnya mengalami perubahan

3

dari segi bahasanya. Misalnya, sesuatu kemajuan dari segi teknologi, cara hidup dan ilmu

pengetahuan sesebuah masyarakat akan mempengaruhi perubahan bahasa dari segi

pemasukan kata-kata baru. Bahkan menurutnya lagi, bukan sahaja kata-kata baru yang

dimasukkan, tetapi juga kata-kata yang sedia ada mungkin juga mengalami perubahan makna

baik dari segi perluasan atau penyempitan makna. Begitu juga dengan cara penyebutan suatu

perkataan, wujudnya perbezaan antara satu dialek dengan satu dialek yang lain.

Sehubungan dengan itu, faktor-faktor yang menimbulkan dialek adalah terdiri

daripada faktor alam, politik, penjajahan dan masa. Demikian pula halnya dengan ekonomi,

cara hidup dan juga budaya, hal ini tercermin di dalam dialek yang bersangkutan (Guiraud,

1970 dan Ayattrohaedi, 1979:60). Di semenanjung Malaysia, keadaan alam semula jadi yang

terdiri daripada bukit-bukau, hutan rimba dan sungai, merupakan rintangan-rintangan kepada

putusnya atau jauhnya perhubungan di antara penduduk-penduduknya. Faktor politik telah

membahagi-bahagikan negara ini kepada unit-unit politik politik yang lebih kecil,

menghasilkan negeri-negeri Melayu Semenanjung seperti negeri Perlis, Kedah, Pulau Pinang,

Perak, Selangor, Negeri Sembilan, Melaka, Johor, Pahang, Terengganu dan Kelantan.

Daripada nama-nama negeri tersebutlah timbulnya nama dialek-dialek di Semenanjung

Malaysia, iaitu Dialek Perlis, Dialek Kedah, Dialek Pulau Pinang, Dialek Perak, Dialek

Selangor, Dialek Negeri Sembilan, Dialek Melaka, Dialek Johor, Dialek Pahang, Dialek

Terengganu dan Dialek Kelantan. Dialek-dialek yang berdasarkan tempat seperti itu

dipanggil dialek setempat (Leonard Bloomfield 1967:50). Dialek-dialek setempat di

Semenanjung Malaysia sebenarnya adalah variasi daripada bahasa Melayu (A. Teeuw

1961:43).

Justeru, dalam kajian ini, saya akan menyoroti kepelbagaian dan kelainan dalam

sebutan dialek Melayu Selangor khususnya, dari aspek fonetik dan fonologinya. Aspek ini

akan dihuraikan secara terperinci dan mendalam mengenai perbezaan yang wujud antara

dialek Melayu Selangor dengan bahasa Melayu baku. Kajian utama dilakukan terhadap cara

sebutan dan simbol-simbol fonetik yang digunakan bagi melambangkan setiap vokal atau

konsonan yang digunakan serta pemikiran masyarakat penutur dialek Melayu Selangor

tentang konsep warna dan menghitung.

2.0 DEFINISI

Kajian terhadap dialek bahasa Melayu Selangor ini diteliti berdasarkan salah satu cabang

ilmu bahasa (linguistik) iaitu dari aspek fonetik dan fonologinya. Pengkajian ini dilakukan 4

adalah untuk melihat sejauh mana perbezaan sebutan bahasa yang wujud di wilayah-wilayah

tertentu. Dalam satu-satu dialek setempat di Malaysia, terdapat pula pelbagai ideolek, iaitu

kelainan-kelainan pengucapan yang disebabkan oleh individu yang berlainan, dan kelainan

stilistik yang terjadi akibat daripada konteks yang berlainan ( Mario A. Pei 1966:119). Semua

kelainan ini disebut dialek. Sungguhpun terdapat kelainan-kelainan tetapi kelainan-kelainan

itu masih tergolong dalam satu bahasa. Misalnya Dialek Perlis, Dialek Kedah, Dialek Pulau

Pinang, Dialek Perak, Dialek Selangor, Dialek Negeri Sembilan, Dialek Melaka, Dialek

Johor, Dialek Pahang, Dialek Terengganu dan Dialek Kelantan merupakan kelainan-kelainan

bahasa daripada Bahasa Malaysia. Walaupun terdapat pelbagai idiolek dan kelainan-kelainan

stilistik di dalam dialek-dialek tersebut, tetapi penutur-penuturnya masih saling memahami di

antara satu sama lain. Disini turut disediakan perincian berkaitan maksud fonetik dan

fonologi secara lebih terperinci :

2.1 Fonologi

Fonologi ialah bidang yang mengkaji salah satu daripada aspek yang terpenting di dalam

bahasa iaitu bunyi. Fonologi ialah satu cabang ilmu yang mengkaji tentang sistem bunyi yang

diucapkan oleh manusia yang berfungsi atau difahami oleh kedua-dua belah pihak. Bidang ini

disebut juga oleh kebanyakan orang sebagai bidang fonetik. Bidang fonologi boleh terbahagi

kepada dua iaitu fonetik dan fonemik.

2.2 Fonetik

Fonetik adalah bidang pengajian bunyi bahasa. Bidang fonetik merupakan salah satu kajian

yang terdapat di dalam ilmu linguistik yakni bidang yang mengkaji segala bunyi bahasa yang

dihasilkan oleh alat-alat artikulasi manusia dan memberi lambang kepada bunyi-bunyi

tersebut. Menurut kamus dewan (2005:354), fonetik ialah ilmu bahasa (linguistik) yang

berkaitan dengan penyebutan kata dan lambang yang menunjukkan sebutannya. Berdasarkan

takrifan daripada Prof. Emeritus Dr. Abdullah Hassan pula, dalam bukunya Linguistik Am

(2007:33) fonetik merupakan bidang yang mengkaji unsur-unsur bunyi bahasa yang

digunakan dalam pertuturan. Pendapat ini disokong oleh Fromkin, dan Rodman ( 1983 ) yang

menyatakan bahawa, fonetik adalah kajian bunyi bahasa pertuturan yang membawa makna

dalam semua bahasa manusia. Walau bagaimanapun, pada dasarnya, bunyi-bunyi bahasa

dapat dihuraikan melalui tiga perspektif yang berbeza iaitu fonetik artikulatori, fonetik

auditori dan fonetik akustik. Artikulatori merujuk kepada kajian yang menunjukkan cara-cara

suatu bunyi dilafazkan. Fonetik Auditori pula mengkaji bagaimana pendengaran 5

menghasilkan bunyi-bunyi bahasa. Manakala Fonetik Akustik meneliti ciri-ciri fizikal bunyi-

bunyi bahasa itu sendiri iaitu transmisi signal bunyi dari penutur kepada pendengar semasa

proses berkomunikasi.

Menurut Arbak Othman pula (Fonetik dan Fonologi Bahasa Melayu ) fonetik

mempelajari segala bunyi yang diucapkan dalam atau melalui mulut manusia, baik bunyi

bahasa, bunyi bukan bunyi bahasa, mahupun bunyi marjinal, dan memberikan simbol fonetik

untuk bunyi. Cabang-cabang fonetik adalah Fonetik Artikulasi iaitu mempelajari cara-cara

mekanisma badan menghasilkan bunyi dan klasifikasi bunyi berdasarkan atas artikulasi.

Fonetik Penerima ( auditori ), mempelajari bagaimana mekanisma telinga menerima bunyi.

Fonetik Akustik pula mempelajari hakikatnya bunyi dan klasifikasi bunyi berdasarkan atas

hakikatnya bunyi ini.

Kesimpulannya, pendapat-pendapat yang diberikan ini telah menjelaskan tentang

maksud yang sama dalam menerangkan definisi fonetik. Manakala fonologi pula mengkaji

keadaan dan organisasi ucapan iaitu tentetan bunyi yang berupa unit-unit yang dapat dipecah-

pecahkan, hubungan antara unit-unit itu, fungsi pembentukannya dan kejadiannya yang

membentuk pola dan hirarki. Unit-unit asas yang dimaksudkan disini adalah fonem-fonem

iaitu unit-unit terkecil yang distingtif yang ikatan ucapannya dapat dipenggal-penggal. Kajian

mengenai fonem-fonem ini pula umumnya diistilah sebagai fonemik. Jika diteliti tentang

fonetik, fonetik ialah kajian yang ditinjau daripada segi bahan fizik atau jisim yang

mewujudkan bentuk ucapan. Oleh itu, jelaslah kepada kita bahawa fonetik ialah kajian yang

berkaitan dengan organ pertuturan, sifat bunyi bahasa ( akuistik ) dan pendengaran (auditori).

2.3 Fonemik

Manakala fonemik pula ialah bidang yang mengkaji bunyi-bunyi sesuatu bahasa, iaitu

pengkajian tentang fungsi atau struktur bunyi bahasa itu. Namun, perlu kita ketahui bahawa

sebenarnya di antara fonetik dan fonologi terdapat sedikit perbezaan. Bidang fonetik

mengkaji fenomena bunyi atau pertuturan manusia sejagat sementara bidang fonologi

mengkaji sistem bunyi-bunyi tertentu dalam pertuturan, khusus bagi sesuatu bahasa. Ini jelas

daripada pendapat Henderson yang menyatakan :

The study of the systematic organization of selected speech sounds in the spoken form of

individual language has variously been called phonology .

6

Bidang ini juga umumnya disebut sebagai fonemik atau functional phonetics .

Tugas bidang fonologi sebenarnya ialah merumuskan, menghuraikan dan menjelaskan

dengan teliti dan cermat segala bentuk bunyi dalam sesuatu bahasa untuk menentukan

peraturan dan bentuk bunyi yang tertentu itu.

Oleh itu, jelaslah fonologi merupakan bahagian dari linguistik deskriptif yang

mempelajari tentang bunyi-bunyi yang diucapkan dalam atau melalui mulut manusia,

seterusnya terbahagi lagi menjadi fonetik dan fonemik. Fonetik merupakan bidang yang

mempelajari segala bunyi bahasa dan memberikan simbol fonetik untuk bunyi. Secara

ringkas, dapatlah dikatakan bahawa fonetik adalah kajian tentang bunyi-bunyi ujar. Ia juga

merupakan bidang fonetik yang mengkaji fenomena bunyi bahasa sejagat. Jelasnya, bunyi

bahasa adalah bunyi-bunyi yang berfungsi dalam pertuturan. Ia juga turut mengkaji bunyi

dari segi sifat bunyi itu, cara pengeluarannya dan aspek pendengarannya. Biasanya, aspek

yang dikaji merangkumi bunyi-bunyi yang digunakan untuk bertutur iaitu bunyi-bunyi bahasa

sementara bunyi bukan bahasa seperti dengkuran, siulan, sendawa dan lain-lain tidak

termasuk dalam kajian bidang fonetik. Fonemik pula bermaksud bidang yang mempelajari

bunyi-bunyi bahasa dan cara pengelompokan mereka ke dalam fonem-fonem iaitu fonem

vokal, konsonan dan diftong. Dengan singkat, fonemik merupakan bidang yang mempelajari

fonem-fonem sesuatu bahasa dalam dialek.

3.0 DIALEK

Dialek, menurut Hartmann dan Stork (dalam S. Narthesan : 2001 ), ialah sejenis kelainan

bahasa, yang berbeza dari segi sebutan, tatabahasa dan kosa katanya daripada bahasa baku.

Sementara itu Collins (1986:197) pula, mentakrifkan dialek sebagai satu ragam bahasa yang

dibezakan secara tegas daripada ragam-ragam lain berdasarkan ciri-ciri penyebutan, kosa kata

7

dan tatabahasa. Ragam bahasa ini terdapat dalam daerah geografi tertentu dan dalam suasana

sosial tertentu. Yang nyata daripada dua takrif diatas ialah salah satu kelainan diantara dialek

yang dapat dikesan adalah pada kosa kata yang digunakan dalam dialek tersebut.

Menurut Collins J.T (1996:13), penyebaran dialek Melayu sudah lama wujud sebelum

abad ke-16 lagi. Hal ini kerana, Bahasa Melayu telah digunakan sebagai bahasa utama bukan

sahaja di sumatera, semenanjung tanah Melayu dan Borneo sahaja, malah turut digunakan di

kepulauan Filipina dan Maluku di Lautan Pasifik. Kewujudan lebih daripada enam puluh

dialek daerah yang masih tergolong dalam jaringan bahasa Melayu ini membuktikan

keunggulan penutur melayu, sebagai perintis budaya, niaga dan teknologi. Terdapat juga

dialek Melayu yang timbul sebagai hasil daripada perkembangan bahasa pergaulan dan

perdagangan tanpa penghijrahan penutur Melayu dan pembentukan masyarakat imigran di

perkampungan baru. Setiap dialek Melayu ini dilatari dan diwarnai dengan sejarahnya

masing-masing. Sememangnya, sesuatu dialek hanya dapat dihargai dan dihayati dalam

lingkungan sosial penuturnya sendiri.

Sehubungan itu, kepelbagaian dialek Melayu yang diwariskan oleh penutur purba ini

harus disanjung sebagai pusaka atau khazanah yang tidak ternilai. Khazanah ini hendaklah

disusun, diatur, disemak, diteliti dan harus diperlihatkan dari segi keistimewaannya.

Penghargaan terhadap pusaka hidup ini haruslah berbentuk pengkajian dan penyelidikan

mengenainya. Syahadan, tugas para pengkaji dialek Melayu teramatlah besar. Bahkan,

menurut Collins (1989), terdapat lebih kurang 1500 penulisan tentang berbagai-bagai dialek

Melayu telah dirakamkan. Dialektologi ini telah mengkaji ragam bahasa Melayu yang wujud

kesan dari aspek geografi. Tambahan lagi, Menurut Collins J.T (1996 : 16), pengkajian dialek

Melayu mesti dilakukan dengan selengkap mungkin dengan mengolah dan mengambil kira

semua maklumat daripada semua sumber.

Menurut S. Nathesan (2001:111), Bahasa Melayu yang menjadi bahasa rasmi negara

Malaysia mempunyai daerah pertuturan yang amat luas iaitu dari negeri Perlis hinggalah ke

negeri Sabah. Oleh kerana, penggunaan Bahasa Melayu yang amat luas di negara kita, maka

timbul banyak kelainan penggunaanya dari segi pertuturan, makna perkataan, binaan atau

susunan ayat. Antara ciri yang menjadikan satu bahasa daerah berbeza dari bahasa daerah

yang lain termasuklah perbezaan makna perkataan, sebutan dan ungkapan tertentu dalam

dialek-dialek yang berkenaan.

8

Bahasa Melayu di Malaysia pada umumnya mempunyai beberapa dialek seperti

dialek Kedah, Perak, Selangor, Negeri Sembilan, Johor, Terengganu, Kelantan, Sarawak dan

Sabah. Walaupun terdapat banyak dialek dalam bahasa Melayu dengan perbezaan-perbazaan

yang tersendiri, namun ada unsur saling memahami antara penutur yang menggunakan

dialek-dialek tersebut. Menurut Asmah Haji Omar (dalam S. Nathesan, 2001:112),

menyatakan bahawa bahasa Melayu terbahagi kepada empat kelompok seperti yang berikut :

i. Kelompok Barat laut (Kedah, Perlis, Perak Utara dan Pulau Pinang)

ii. Kelompok timur laut (dialek Kelantan)

iii. Kelompok timur laut (dialek Terengganu)

iv. Kelompok selatan (Johor, Melaka, Selangor dan Perak Selatan)

Dalam tugasan ini, kelainan fonetik dan fonologi dalam dialek Melayu Selangor akan

diteliti untuk melihat perbezaan sebutan yang didukung dalam dialek berkenaan. Beberapa

konsep akan diterangkan serta digunakan bagi mengkaji perbezaan bunyi-bunyi bahasa yang

dihasilkan dalam dialek melayu Selangor untuk berinteraksi dan berkomunikasi antara

mereka. Hal ini disokong lagi dengan menurut Nik Safiah Karim (1988), timbul perbezaan

bahasa yang lebih nyata pada satu-satu bahasa khususnya dari segi perbendaharaan kata,

tatabahasa dan sebutan kerana peredaran masa yang panjang dan daerah yang luas.

Menurut Collins J.T (1996:89), penyelidikan dialek daerah haruslah menghasilkan

gambaran yang utuh tentang hubungan antara ragam-ragam yang tersebar di suatu kawasan

geografi tertentu. Maksudnya, dialektologi seperti yang juga telah diperkatakan oleh Zaharani

Ahmad tidak hanya bertujuan menyoroti sesuatu dialek tetapi sebaliknya hendak menggali

data dan menyajikan teori yang dapat menggambarkan jaringan antara pelbagai dialek.

Justeru itu, melalui kajian yang telah saya jalankan, didapati bahawa salah satu faktor yang

mempengaruhi bahasa percakapan seseorang itu bertutur adalah disebabkan faktor

dialektologinya. Penerangan lebih lanjut mengenai dialek dibincangkan dalam penerangan

berikutnya ini.

3.1 DIALEK MELAYU SELANGOR

Menurut Asmah Hj Omar (1985 : 162), kajian dialek bagi negeri Selangor adalah lebih rumit

daripada kajian dialek bagi negeri lain. Hal ini kerana Selangor merupakan tempat

pertembungan pelbagai penutur dari berbagai-bagai kawasan dialek lain. Selain itu, hal ini

berlaku disebabkan oleh kedudukan Kuala Lumpur sebagai ibu negeri Selangor pada tahun 9

1972 yang merupakan pusat pentadbiran, pusat budaya dan pusat perniagaan, bukan sahaja

bagi semenanjung Malaysia tetapi juga bagi seluruh Malaysia. Hal ini disokong lagi

berdasarkan andaian yang telah dibuat yang menyatakan bahawa sebelum abad ke-20

penutur-penutur bahasa Melayu memang tinggal di kampung-kampung yang terletak di

tebing-tebing sungai, baik di muara mahupun di hulu, malahan negeri-negeri Melayu pada

waktu itu dinamakan riverine states (Burns 1976:3 dalam Collins J.T 1996:90). Menurut

Collins lagi, negeri Selangor telah wujud sebagai kesatuan politik pada abad ke-18 lagi yang

sebelum ini daerah-daerah yang kemudian digabung menjadi kerajaan Selangor adalah

tertakluk pada kesultanan Melaka dan seterusnya kesultanan Johor. Namun demikian, nama

Selangor yang membawa maksud lembangan Selangor dan Kuala Selangor sudah terdapat

dalam sejarah Melayu. Sesungguhnya, dapatlah dikatakan disini bahawa daerah yang

dinamakan sebagai negeri Selangor ini sudah lama diduduki oleh orang Melayu.

Berdasarkan laman sesawang http://prpm.dbp.gov.my, dialek melayu di Selangor

adalah dialek yang dituturkan di negeri Selangor. Dialek ini mempunyai pelbagai ragam.

Kepelbagaian ini berkait rapat dengan keadaan penuturnya yang terdiri daripada penutur

pendatang dari pelbagai kawasan dialek Melayu lain di Semenanjung. Sebagai tempat

pertembungan pelbagai penutur dialek Melayu, maka tentu sahaja sukar bagi kita untuk

memastikan ragam yang manakah yang mencirikan dialek asli Melayu Selangor sebenar.

Terjadinya keadaan seperti ini ada hubungannya dengan kedudukan negeri Selangor yang

pada awal sejarahnya merupakan pusat pentadbiran, pusat budaya dan pusat perniagaan bagi

Semenanjung Malaysia.

Dialek Melayu Selangor dengan dialek Melayu Johor tidak banyak berbeza. Hal ini

adalah kerana, kedua-duanya tidak banyak menerima pengaruh daripada negara luar. Sebagai

contoh, dialek yang menerima pengaruh luar adalah dialek Melayu Kelantan. Dialek ini sukar

difahami oleh penutur-penutur dari kawasan barat semenanjung Malaysia mereka telah

menerima pengaruh luar daripada bahasa Siam.

4.0 KAJIAN KES

Kajian dijalankan khusus di kawasan sungai besar, Selangor dengan menggunakan

responden-responden yang berkaitan. Wujud kelainan yang dapat dikenalpasti antara bahasa

Melayu Baku dengan Dialek Melayu Selangor kerana masyarakat di kawasan tersebut

memang pada asalnya adalah penutur Bahasa melayu asli sama seperti masyarakat di negeri

Johor. Namun, setelah berlaku beberapa kemajuan daripada pelbagai aspek terutamanya dari

10

aspek penghijrahan dan kemajuan teknologi, sebutan bahasa melayu yang pada mulanya baku

ini telah berubah bentuk, membentuk kesatuan bahasa mereka yang lebih utuh. Berdasarkan

kajian didapati bahawa, dialek Melayu Selangor banyak membuat perubahan pada

penggunaan vokal a kepada penggunaan e-pepet. Sebagai contoh dalam bahasa melayu

baku bagi perkataan ada disebut sebagai ada, namun bagi masyarakat Melayu Selangor

perkataan ada disebut sebagai ade. Perbezaan-perbezaan ini menunjukkan kepelbagaian

dialek yang wujud di negara kita.

4.1 Latar belakang kawasan kajian

Gambarajah 4.1.1

Diperoleh dari : http://images.google.com.my

Kajian ini meneliti dan mendalami dialek bahasa Melayu yang digunakan di salah sebuah

daerah kecil di Sungai Besar, Selangor. Gambarajah 4.1.1 diatas menunjukkan kawasan

kajian. Pengkajian dialek ini dilakukan adalah untuk melihat perbezaan yang wujud dalam

perbendaharaan kata antara dialek bahasa Melayu Selangor dengan bahasa Melayu Baku dari

segi fonetik dan fonologinya. Sungai Besar merupakan pusat bandar di daerah Sabak Bernam,

Selangor. Sungai Besar terletak di sebelah barat daya pusat Bandar daerah Sabak Bernam.

Kedudukannya ialah kira-kira 7 kilometer dari Sekolah Agama Menengah Tinggi Sultan

Salahuddin Abdul Aziz Shah, Batu 38,Sabak Bernam. Kawasan ini terletak lebih kurang 120

kilometer dari utara Kuala Lumpur. Perjalanan dengan menaiki bas dari Kuala Lumpur ke

11

Sungai Besar mengambil tambang sebanyak RM9.00. Perjalanan dengan menaiki kereta dari

Kuala Lumpur ke Sungai Besar mengambil masa kira-kira 2 jam.

Penduduk Sungai Besar dianggarkan berjumlah 22,673 di mana 43% adalah dalam

lingkungan umur antara 20 tahun ke 55 tahun. Daripada jumlah keseluruhan penduduknya,

63% terdiri dari Melayu, Cina (33%) dan India (3.5%). Disini juga terdirinya penduduk dari

pelbagai masyarakat majmuk iaitu kaum Melayu, Cina dan India. Bagi masyarakat melayu

disini, bahasa komunikasi mereka terbahagi kepada tiga dialek iaitu iaitu bahasa jawa, bahasa

banjar dan juga bahasa melayu tulen. Perlu diketahui juga, penutur bahasa Banjar hanyalah

mewakili sebahagian kecil bilangan penduduk di kawasan Sungai Besar berbanding penutur

bahasa Jawa, manakala yang selebihnya menggunakan bahasa Melayu tulen dengan sedikit

perubahan digunakan dalam percakapan sehari-harian. Majoriti penduduk Sungai Besar

terdiri daripada kaum tani dan nelayan. Bersawah padi adalah pekerjaan utama, selain

berkebun kelapa dan kelapa sawit serta menangkap ikan. Sungai Besar menjadi pusat

pentadbiran Majlis Daerah Sabak Bernam di mana pejabat-pejabat kerajaaan dan Majlis

Daerah yang terletak di pekan Sungai Besar.

4.2 Kaedah kajian

Saya menggunakan kaedah temubual dan soal selidik dalam mencari perbezaan dialek ini

dengan bahasa Melayu Baku. Selain itu, pengkajian ini turut dibantu oleh pengkajian-

pengkajian yang telah dijalankan oleh para pengkaji bahasa seperti Asmah Hj Omar dan

sebagainya bagi melancarkan penulisan saya ini. Didapati wujud perbezaan sebutan antara

penutur dialek Melayu, Selangor dengan bahasa Melayu Baku. Bersama kajian ini juga turut

disertakan rakaman suara temubual saya bersama responden, sebagai bukti kewujudan

perbezaan dalam bunyi sebutan.

4.2.1 Responden

12

NAMA PELAJAR : NOR AMIRA BINTI ROSLAN

UMUR : 19 TAHUN

JANTINA : PEREMPUAN

STATUS : BUJANG

NO K/P : 921115-10-5520

TARIKH LAHIR : 15/11/1992

TEMPAT LAHIR : HOSPITAL TANJUNG KARANG

ADIK-BERADIK : 9 ORANG

KECACATAN : TIADA

NO. TELEFON : -

ASAL : SUNGAI BESAR, SELANGOR

4.3 HASIL KAJIAN

Kajian dilakukan terhadap konsep warna dan juga konsep membilang bagi masyarakat

penutur dialek Melayu Selangor. Melalui kajian juga didapati terdapat pelbagai pemikiran

yang dihasilkan tentang konsep warna dan menghitung bagi menerangkan perbezaan bunyi

13

sebutan yang dihasilkan untuk merujuk kepada sesuatu perkara atau benda. Rakaman turut

disertakan sebagai bukti kajian dan bolehlah dirujuk di dalam CD yang telah dilampirkan

bersama.

4.3.1 PENGKAJIAN DARI ASPEK KONSEP WARNA

4.3.1.1 Definisi Warna

Warna jika dirujuk pada Kamus Dewan edisi keempat membawa maksud kesan yang

didapati oleh mata daripada cahaya yang dipantulkan oleh benda-benda (dengan gelombang

yang berbeza-beza). Selain itu warna menurut kamus ini membawa maksud berbagai-bagai

dan corak. Sesuai dengan penemuannya, warna sememangnya adalah cahaya yang

dipantulkan oleh objek, dalam bentuk pelbagai dan bercorak. Jika kita merujuk sumber lain

iaitu McGraw-Hill Dictionary of Scientific and Technical Terms, warna ditakrifkan sebagai

general term that refers to the wavelength composition of light, with particular reference to

its visual appearance iaitu sesuatu yang berkaitan dengan gelombang cahaya.

Berdasarkan dua rujukan maksud warna di atas, dapat disimpulkan bahawa warna

adalah hasil daripada kepanjangan gelombang cahaya yang berbeza. Panjang ini

membuatkannya berbeza antara satu sama lain jika dilihat secara visual. Contohnya apabila

kita melihat sesuatu benda berwarna, sebenarnya benda itu memantulkan komposisi cahaya

pada panjang gelombang tertentu. Warna yang berbeza adalah disebabkan kesan pantulan

berbeza yang bergantung kepada panjang gelombang yang dipantulkan.

4.3.1.2 Pemikiran dalam warna

Bagi dialek Melayu Selangor, terdapat sepuluh perkataan untuk melambangkan warna utama

yang sering digunakan dalam aktiviti seharian. Warna-warna tersebut adalah hitam, putih,

merah, kelabu, hijau, biru, oren, kuning, unggu, coklat dan kelabu. Bagi masyarakat melayu

di Selangor, enam dari warna-warna ini boleh dianggap sebagai warna asas iaitu warna hitam,

putih, merah, hijau, biru dan kuning. Warna utama ini adalah warna-warna yang sering

diguna pakai oleh masyarakat melayu dalam mengklasifikasikan, mengenalpasti dan

mengkhususkan suatu warna dengan suatu warna yang lain. Tiap-tiap kata nama mempunyai

tambahan yang dikaitkan pada bunga-bungaan, tumbuhan, haiwan, daun-daunan dan pelbagai

benda-benda lain yang boleh menyatakan perbezaan kelainan daripada warna-warna yang

14

sudah ada. Masyarakat penutur dialek Melayu Selangor mempunyai banyak istilah lain bagi

menggambarkan warna. Antaranya ialah :

i. Hitam

Merupakan warna paling gelap dalam senarai warna yang sering diguna pakai dalam

kehidupan seharian. Bagi penutur dialek Melayu Selangor ianya sering dikaitkan dengan

warna yang menawan di samping memberi makna kejahatan, kengerian dan penuh kerahsiaan

bagi sepemakainya. Sinonim dengan warna malam ialah ilmu hitam dan elegen. Antara

contoh perkataan yang digabungkan dengan kata am warna hitam untuk memberikan makna

yang berlainan bagi dialek melayu Selangor adalah :

a) Hitam Legam Merujuk kepada warna dasar yang serupa dengan

warna arang atau memperlihatkan warna yang serupa warna arang.

Hitam ini dilambangkan dengan warna hitam yang sanagt pekat seperti

arang.

b) Hitam manis Bagi masyarakat penutur dialek Melayu Selangor

warna ini melambangkan warna kulit orang melayu. Kata adjektif

manis digabungkan bagi memberi maksud cantik. Klasifikasi bagi

warna hitam ini adalah hitam kemerah-merahan.

c) Hitam pekat Melambangkan warna hitam yang sangat pekat dan

menyerupai warna kicap bagi orang Selangor.

d) Hitam Bontot kuali Digunakan bagi melambangkan warna hitam

yang dikaitkan dengan warna bontot kuali dan sering digunakan bagi

melambangkan warna wajah seseorang individu yang lain sama ada

bertujuan untuk mengherdik, mengejek, mengumpat dan sebagainya.

e) Hitam berkilat Warna hitam yang berminyak dan berkilat. Biasanya

digunakan untuk menggambarkan warna kulit wajah seseorang yang

bekerja ditengah panas.

f) Hitam putih Melambangkan perjanjian yang dibuat diatas kertas

secara bertulis dan bertandatangan. Hal ini merujuk kepada dakwat

berwarna hitam yang digunakan untuk menulis diatas kertas berwarna

putih.

ii. Putih

15

Putih merupakan warna yang dianggap paling suci dan bersih. Warna dasar yang serupa

dengan warna kapas atau memperlihatkan warna yang serupa dengan warna kapas. Juga

melambangkan kemurnian, kesucian serta menunjukkan keseimbangan di antara warna. Bagi

masyarakat penutur dialek Melayu Selangor, putih sering digunakan dan dikaitkan dengan

perkahwinan kerana ia melambangkan kesucian ikatan perkahwinan dan percintaan yang

dibina. Ia juga melambangkan kebersihan dan kecantikan semulajadi manusia. Antara

perkataan yang sering digabungkan dengan kata am putih bagi melambangkan suatu warna

yang lain adalah :

a) Putih melepak Melambangkan warna yang sangat-sangat putih. Kata

lepak adalah kata yang sudah usang yang membawa maksud putih. Dalam

bahasa Batak ada kata nalopak = putih (Asmah Hj Omar, 1986:114).

b) Putih gebu Putih gebu melambangkan warna kulit kaum wanita yang

putih dan bersih. Bagi masyarakat Selangor istilah putih gebu digunakan

untuk menggambarkan wanita yang berkulit putih dan bertubuh sederhana.

c) Putih bersih Putih bersih biasanya digunakan bagi merujuk kepada wajah

seseorang yang bersih tanpa jerawat, bekas jerawat mahupun parut. Juga

digunakan bagi menggambarkan hati seseorang yang berhati mulia.

d) Putih susu Bagi penutur dialek Melayu Selangor, putih susu digunakan

bagi merujuk kepada suatu benda yang berwarna putih dan lembut serta

menyerupai warna susu.

e) Putih telur Digambarkan putih bak telur yang sememangnya berwarna

putih.

f) Putih lesi Merujuk kepada putih pucat.

iii. Merah

Merupakan warna yang dianggap garang bagi masyarakat melayu Selangor. Warna dasar

yang serupa dengan warna darah atau yang memperlihatkan warna yang serupa dengan warna

darah. Merah sering dikaitkan dengan perasaan marah dan panas. Warna api dan darah,

membawa makna kekuatan, kemarahan, kebencian, keberanian, semangat dan isyarat. Ada

juga yang menyifatkankannya sebagai warna berahi dan warna hati. Bagi masyarakat

Selangor ianya sering dikaitkan dengan warna yang popular di kalangan wanita. Kebanyakan

warna mengandungi implikasi positif dan negatif. Warna merah juga membawa maksud

16

agresif, kemarahan dan keganasan. Merah gelap memperlihatkan sifat kebangsawanan

manakala merah muda menggambarkan alam percintaan.

a) Merah mak ngah Melambangkan warna merah yang terang. Pada

kebiasannya, istilah merah mak ngah ini sering digunakan bagi

melambangkan wanita yang berpakaian serba merah iaitu dari hujung

rambut hingga ke hujung kaki, kesemuanya berwarna merah dan menarik

perhatian orang lain. Hal ini kerana, istilah mak ngah sering dikaitkan

dengan wanita yang berumur yang gemar bergaya untuk menarik perhatian

orang.

b) Merah padam Merah padam melambangkan istilah warna yang sering

digunakan bagi menerangkan serta menunjukkan warna kulit wajah

seseorang yang berada dalam keadaan sangat malu ataupun sangat marah.

Merah ini merujuk kepada warna yang sangat merah.

c) Merah hati Merah hati adalah warna merah yang menyerupai warna hati

yang terdapat di dalam tubuh badan manusia. Merah hati adalah merujuk

kepada merah kehitam-hitaman.

d) Merah jambu Merah jambu adalah melambangkan warna merah muda

dan keputih-putihan. Warna ini sering digunakan oleh kaum wanita bagi

melambangkan kelembutan dan sifat-sifat kewanitaan yang ada pada kaum

hawa.

e) Merah cair Merah cair adalah warna merah yang tidak pekat dan sedikit

cair dek kerana campuran elemen putih yang dimasukkan di dalam

kombinasi warna bagi mewujudkan perbezaan kombinasi warna antara

merah cair, pekat dan merah hati.

f) Merah pekat Merah ini adalah warna merah yang betul-betul dan sangat

pekat dengan kelikatan warna dalam peratus yang tinggi tanpa campuran

warna lain. Warna ini sering digayakan oleh individu yang berkulit cerah

dan berani.

g) Merah darah Merah darah juga seperti merah pekat. Warna ini menyamai

warna darah tubuh manusia.

h) Merah menyala Merah menyala merupakan istilah yang digunakan bagi

melambangkan keberanian seseorang untuk memakai pakaian yang

berunsur merah. Menyala dikaitkan dengan nyalaan api yang terang.

17

i) Merah cili Merah ini digunakan masyarakat penutur dialek Melayu

Selangor bagi merujuk kepada warna merah yang terang dan pekat.

j) Merah biji saga Merah biji saga pula merujuk kepada merah yang cuba

didefinisikan seperti warna biji saga.

iv. Kuning

Merupakan warna seperti warna isi kunyit, cerah dan sering dikaitkan dengan warna diraja.

Kuning ialah warna matahari. Warna ini lebih optimis dan moden. Tenaga yang disalurkan

oleh warna kuning boleh menjadi terlalu kuat. Melambangkan kegembiraan, penuh semangat

dan riang. Juga dikaitkan sebagai warna panas dan berinovasi. Dalam masyarakat Melayu

sungai Besar, Selangor, kuning sering kali dikaitkan dengan warna padi yang sedang

menguning. Hal ini adalah kerana sebahagian besar kawasan Sungai Besar adalah terdiri

daripada tanaman padi yang merupakan mata pencarian utama penduduk di sekitar Sungai

Besar. Antara perkataan yang sering digunakan bagi menggambarkan warna kuning adalah :

a) Kuning langsat Kuning langsat adalah warna kuning yang sering

digunakan bagi melambangkan warna kulit seseorang individu yang

berwarna putih kekuning-kuningan.

b) Kuning keemasan Merujuk pada warna kuning yang menyerupai warna

emas. Kuning ini lazimnya berkilau-kilau.

c) Kuning cair Kuning ini adalah istilah yang digunakan untuk menyatakan

kuning yang tidak atau kurang pekat.

d) Kuning pekat adalah kuning yang gelap.

e) Kuning krim kuning krim merupakan warna kuning yang keputih-

putihan dan menyerupai warna krim yang biasanya digunakan dalam

menghias kek.

f) Kuning telur merupakan warna kuning yang pekat dilambangkan dengan

warna kuning telur. Telur yang dimaksudkan disini adalah warna kuning

telur yang terdapat di bahagian tengah telur ayam.

g) Kuning padi Merujuk kepada warna kuning yang seakan-akan warna

padi masak.

h) Kuning pucat Kuning yang keputih-putihan. Biasanya menggambarkan

kulit muka orang yang sedang sakit.

18

v. Hijau

Merupakan warna alam. Hijau merujuk seperti warna daun atau rumput. Dalam mod

positifnya, menggambarkan keadaan semulajadi seperti pokok dan hutan, kehidupan,

kestabilan, kedamaian dan ketulenan. Sebaliknya, mod negatifnya yang terdapat pada ton

tertentu seperti hijau-coklat menggambarkan lapuk, toksid dan peniruan. Antara istilah lain

yang menggambarkan warna hijau adalah :

a) Hijau tahi lembu merupakan campuran warna hijau dengan warna kelabu

menghasilkan kombinasi warna yang berbeza. Sering digunakan dalam

penghasilan kain-kain batik yang menunjukkan dan melambangkan

kemewahan sipemakainya.

b) Hijau pucuk pisang merupakan campuran kombinasi warna hijau muda

dengan warna kuning. Istilah ini digunakan bagi mewakili warna hujau

yang lebih berkilat dan lebih menyerlah berbanding warna hijau yang lain.

c) Hijau tua Merupakan hijau gelap. Menjadi kesukaan golongan berumur

dalam memilih pakaian, kereta dan sebagainya.

d) Hijau muda Melambangkan warna hijau keputih-putihan. Gemar dipakai

oleh golongan remaja.

e) Hijau daun merupakan warna merujuk warna hijau yang menyerupai

warna daun.

vi. Biru

Merupakan warna ketenangan juga adalah warna laut dan langit. Membawa maksud

ketenangan. Warna yang sejuk, damai, sejahtera dan pasif. Menggambarkan keadaan

semulajadi seperti pokok dan hutan, kehidupan, kestabilan, kedamaian dan ketulenan. Biru

mewakili kesejukan, kejauhan, semangat dan elegan. Di dalam mod negatif, biru memberi

implikasi kesedihan, pasif, keseorangan dan kemurungan.

a) Biru laut menunjukkan warna biru yang cair. Sering digunakan untuk

melambangakn ketenangan.

19

b) Biru tua Menunjukkan warna biru yang pekat dan gelap serta sering

digunakan oleh golongan yang berusia.

c) Biru muda menunjukkan warna biru yang cair.

d) Biru langit Merujuk kepada warna biru muda dan cair. Istilah langit

digunakan bagi menggambarkan warna langit yang berwarna biru lembut.

4.3.1.3 Simbol fonetik dan terjemahannya dalam bentuk ayat.

Penutur dialek Melayu Selangor memaparkan sebutan mereka yang tersendiri dalam

berkomunikasi. Cara sebutan yang dihasilkan adalah berbeza dengan bunyi asal yang asli

dalam Bahasa Melayu Baku. Oleh itu, di bahagian ini juga akan dipaparkan contoh ayat

untuk menunjukkan kelainan yang berlaku.

Bil Bahasa Melayu

baku

Dialek melayu

selangor

Simbol fonetik Contoh ayat

( DMS = Dialek Melayu Selangor, BMB = Bahasa

Melayu baku )1. Hitam

Hitam legam Hitam manis Hitam pekat Hitam

bontot kuali Hitam

berkilat

Itam

itam legam itam manis itam pekat itam Bontot

kuwali itam bekilat

[ I tam ]

[I tam lgam] [I tam m nis] [I tam p kat] [I tam B wontot

kwuali]

[I tam bkilat]

DMS : Mimi suke pakai baju wane itam.

BMB : Mimi suka pakai baju warna hitam.

2. Putih

Putih melepak

Putih gebu Putih bersih Putih susu

Putih lesi

Puteh

Puteh melepak

Puteh gebu Puteh bersih Puteh susu

Puteh lesi

[Pwuteh]

[pwuteh mlpak]

[pwuteh gbu] [pwuteh brseh] [pwuteh susu] [pwuteh lsi]

DMS : Wajah pengantin tu puteh brseh.

BMB : Wajah pengantin itu putih bersih.

3. Merah

Merah mak ngah

Meyrah

Meyrah Mak Ngah

[M ah]

[M ah Mak ah]

20

Merah padam

Merah hati Merah cair Merah pekat Merah darah Merah

menyala Merah cili Merah biji

saga Merah

jambu

Meyrah padam

Meyrah Hati Meyrah cayer Meyrah Pekat Meyrah darah Meyrah

menyaler Meyrah cili Meyrah bijik

sage

Meyrah jambuw

[M ah padam]

[M ah Hati] [M ah ca y r] [M ah

P kat] [M ah

da ah] [M ah

m alr] [M ah ili] [M ah biji

Sag] [M ah

amb wu]

DMS : Amboi! Meyrah Mak ngah kawan kite ni!

BMB : Amboi! Merah betul kawan kita ini!

4. Kuning

Kuning cair Kuning

langsat Kuning

pekat Kuneng

emas Kuning

pucat Kuning krim

Kuning telur

Kuneng

Kuneng cayer Kuneng

langsat Kuneng pekat Kuneng mas Kuneng pucat Kuneng krim

Kuneng telor

[kwun ]

[kwun a y r] [kwun lasat] [kwun p?

kat] [kwun m s] [kwun p wuat [kwun krim] [kwun tel wor]

DMS : Pelamin kenduri tadi bertemakan kuneng krim.

BMB : Pelamin di majlis kenduri kahwin tadi bertemakan kuning cair.

5. Hijau

Hijau tahi lembu

Hijau muda Hijau tua Hijau pucuk

pisang

Hijau daun

Ijaw

Ijaw taik lembu

Ijaw muda Ijaw tuwa Ijaw pucok

pisang Ijaw dawon

[I a w]

[I a w tai Lembu]

[I a w mwuda] [I a w tuwa] [I a w pwuok

pisa]

[I a w dawon]

DMS : Tolong amikkan baju

kurung saye wane ijaw.

BMB : Tolong ambilkan baju

kurung saya yang berwarna

hijau.

6. Biru

Biru tua Biru muda Biru laut

Biruw

Biruw tuwa Biruw mude Biruw laut

[Bi w u]

[Biwu twua] [Biwu mud] [Biwu lawut]

DMS : ibu, tolong urutkan, kaki

kakak dah naik biruw ni.

BMB : ibu, tolong urutkan, kaki

kakak sudah naik biru ini.21

Biru langit Biruw langet [Biwu laet]7. Unggu

Unggu pekat Unggu

keladi

Ungu

Ungu pekat

Ungu keladi

[Uwu]

[Uwu p kat]

[Uwu kladi]

DMS : kereta Gen-2 wane ungu pekat tadi, nampak sangat cantik.

BMB : kereta Gen-2 berwarna ungu pekat sebentar tadi, kelihatan sangat cantik.

8. Kelabu

Kelabu asap

Kelabu tahi anjing

Klabu

Klabu asap

Klabu taik anjing

[Klabwu]

[Klabwu asap] [Klabwu tai?

Anji]

DMS : Ko ni, pergi mandi! Dah

kelabu asap aku tengok.

BMB : Kau ini, pergilah mandi!

Sudah macam orang penat aku

tengok.9. Oren

Oren pekat

Oren cair

Oreng

Oreng pekat

Oreng cayer

[O ]

[O p?kat] [O a y r]

DMS : ibu memberikan ayah

segelas air oreng untuk

diminum.

BMB : ibu memberikan ayah

segelas air oren untuk diminum.10. Coklat Coklet [ k lt] DMS : adik suka makan kuih

berwarna coklet.

BMB : adik suka makan kuih

berwarna coklat.

4.3.2 KONSEP MENGHITUNG

4.3.2.1 Definisi menghitung

Menghitung menurut Kamus Dewan edisi keempat membawa maksud perihal membuat kira-

kira atau kiraan iaitu sama ada membahagi, mencampur, mendarab dan sebagainya. Begitu

juga dengan perkataan membilang yang membawa maksud yang sama iaitu hitung dan kira

jumlah barang yang banyak. Kedua-duanya mempunyai pengertian maksud yang sama tetapi

menggunakan istilah yang berbeza. Demikian pula, menurut Asmah Hj Omar (1986 :116),

menyatakan bahawa dalam Bahasa Malaysia terdapat tiga perkataan yang mempunyai makna 22

yang sama iaitu menghitung yang membawa maksud bilang, kira dan hitung. Berdasarkan

kaedah perbandingan yang dikaitkan dengan pertumbuhan konsep perhitungan, dapatlah

disimpulkan bahawa dalam Bahasa Melayu konsep bilang dan kira itu adalah lebih tua dari

hitung.

4.3.2.2 Sejarah kata menghitung

Konsep dan kata hitung timbul kemudian iaitu selepas kedua-duanya wujud. Menurut Asmah

Hj Omar (1986 :117), besar kemungkinan bahawa istilah hitung itu timbul sebelum bangsa

besar melayu itu berpecah menjadi pelbagai suku bangsa seperti Melayu jati, Murut, Dusun,

Jawa dan sebagainya. Bukti yang lain pula menyatakan bahawa bilang pada mulanya terhasil

daripada tindakan memberi nama yang juga terdapat dalam kata terbilang yang bermaksud

ternama dan terkenal.

4.3.2.3 Simbol fonetik dan terjemahannya dalam bentuk ayat.

Perkara utama yang hendak dibincangkan di bahagian ini adalah mengenai cara sebutan

masyarakat melayu Selangor dalam membilang dan apakah perbezaan yang dapat dilihat dari

segi fonetik dan fonologinya.

23

24

Bil Bahasa baku Dialek Melayu

Selangor

Simbol

fonetik

Contoh ayat

( DMS = Dialek Melayu Selangor, BMB = Bahasa Melayu baku )

1. Satu satuw [satwu] DMS : saye nak satwu!

BMB : saya hendak satu!2. Dua duwe [dwuw] DMS : Duwe bijik kreta tebabas di simpang 3

pagi tadi.

BMB : Dua biji kereta terbabas di simpang 3 pagi tadi.

3. Tiga tige [tig] DMS : Mak cik, saye nak goreng pisang tige ringgit.

BMB : Mak cik, saya hendak goreng pisang tiga ringgit.

4. Empat pat [Pat ] DMS : pat orang plajar sesi petang ditangkap atas kesalahan merokok dalam tandas.

BMB : Empat orang pelajar sesi petang ditangkap atas kesalahan merokok dalam tandas.

5. Lima limer [limr] DMS : limer ekor ikan tlah sangkut dijaring ayah.

BMB : lima ekor ikan sepat telah sangkut pada jaring ayah.

6. Enam nam [n m] DMS : raju! Brikan aku n m bijik paku!

BMB : Raju! Berikan aku enam biji paku!7. Tujuh Tujoh [Tu h] DMS : Kali ni! Dah masok tujoh kali aku ke

tandas!

BMB : Kali ini! Sudah masuk tujuh kali aku ke tandas!

8. Lapan lapan [Lapan ] DMS : Lapan Bijik limau yang dibli semalam sumenya busuk

BMB : lapan biji limau yang dibeli semalam kesemuanya busuk.

9. Sembilan semilan [smilan] DMS : Baju tu beharge semilan ringget.

BMB : Baju itu berharga Sembilan ringgit.10. Sepuluh sepuloh [spul h] DMS : Selonggok durian beharge sepuloh

ringget.

BMB : Satu longgok durian berharga sepuluh ringgit.

11. Sebelas Seblas [sb las] DMS : Bratur seblas, seblas..cepat!

BMB : Beratur sebelas, sebelas..cepat!12. Dua belas Doblas [Dob las] DMS : Diwet kelas sebulan doblas ringget.

Stuju?

BMB : Duit kelas sebulan dua belas ringgit. Setuju?

4.4 RUMUSAN KAJIAN

Secara ringkas, terdapat beberapa ciri yang menunjukkan perbezaan dalam sebutan dialek

Melayu Selangor antaranya adalah terdapat lapan fonem vokal dalam ragam dialek Melayu

Selangor iaitu /a/,/e/,/ /,//,/i/,/o/,/ / dan /u/. Tetapi jumlah fonem ini memerlukan penelitian yang sangat mendalam untuk mengkajinya. Bagi dialek Melayu Selangor, fonem /e/

seringkali digunakan serta menunjukkan banyak alofon terutamanya diawal suku kata.

Contohnya dalam perkataan [m ah]. Seterusnya, penggunaan fonem /e/ wujud dalam bentuk / / pada suku kata awal dan suku kata akhir perkataan. Dalam lingkungan ini /e/ wujud sebagai vokal depan separuh luas dan bibir dihamparkan. Sebagai contoh dalam

perkataan [kwun ], [s kto ] dan [O ]. Selain itu, fonem/o/ wujud dalam bentuk / / iaitu dalam bentuk vokal belakang separuh luas. Bibir dibundarkan ketika menghasilkannya.

Sebagai contoh bagi perkataan [ k lt]. Akhir sekali, penggunaan vokal tengah // sebagai alofon /e/ dalam perkataan. Sebagai contoh bagi perkataan [pwuteh mlpak] dan [pwuteh

gbu].

Bagi konsonan pula, menurut Collins J.T (1996:99), terdapat tiga fonem yang berbeza

yang digunakan dan dapat dikenalpasti dalam sebutan dialek Melayu Selangor antaranya

adalah fonem / /, // dan / /. Terdapat juga penggunaan tanda glottis /?/, pembibiran / w/, penglelangitkerasan // dan / / dan penyengauan // dalam perkataan. Penggunaan fonem / /,geseran lelangit lembut bersuara, wujud dengan satu alofon sahaja bagi melambangkan fonem/r/ dalam perkataan. Getaran lidah yang dihasilkan oleh penutur dialek Melayu

Selangor dalam membunyikan huruf /r/ adalah sangat ketara, sebagai contoh dalam perkataan

[O ], [M ah], [ umput], [ ambut] dan banyak lagi. Selain itu, penglelangitkerasan turut ditekankan dalam perkataan. Sebagai contoh dalam perkataan [kwun a y r] dan [I a w pwuok pisa]. Seterusnya penggunaan teknik pembibiran dalam menghasilkan bunyi

perkataan. Menurut Abdul Hamid Mahmood dan Nurfarah Lo Abdullah (2007:97),

pembibiran atau labialisasi tambahan berlaku semasa hendak menyebut bunyi vokal

belakang. Misalnya semasa kita menyebut perkataan [kuni]. Sebenarnya, semasa kita

hendak menyebut bunyi kosonan [k] yang diikuti oleh vocal belakang [u] dalam perkataan

kuning itu, berlaku sedikit pembundaran bibir, iaitu pengaruh daripada hendak menyebut

bunyi vokal belakang [u] dalam perkataan kuning itu. Olej itu, artikulasi tambahan

pembibiran ditambah dengan lambang [w]. Sebagai contoh dalam perkataan [kwun ],

25

[Pwuteh] dan [Bi w u]. Akhir sekali adalah hentian glottis / / pada pertengahan dan akhir perkataan. Sebagai contoh dalam perkataan [p kat], [i tam] dan [ k lt].

Jelaslah disini bahawa, sebutan dialek Melayu Selangor masih belum lari dari sebutan

asal Melayu Baku. Perbezaan-perbezaan yang wujud hanyalah selepas berlakunya

penambahan fonem diawal atau diakhir vokal serta konsonan. Berlaku sedikit lajakan sebutan

dalam penyebutan dialek Melayu Selangor secara jelas dan nyata.

5.0 KESIMPULAN

Negara Malaysia adalah negara yang kaya dengan dialek. Dialek-dialek yang wujud ini

adalah merupakan hasil pengembangan daripada dialek Melayu yang asli. Setiap dialek

mempunyai ciri-ciri yang tersendiri mengikut pengaruh yang diserap daripada luar.

Walaupun penggunaan dialek masih tetap berlangsung dan masih pekat dikalangan

masyarakat Melayu, penggunaan bahasa Melayu Standart tetap digunakan apabila bergaul

dengan masyarakat dari negeri lain.

Sehubungan dengan itu, terdapat pelbagai pemikiran yang berbeza tentang konsep

warna dan juga menghitung bagi setiap dialek. Disebabkabkan dialek-dialek ini dibezakan

oleh jarak diantara satu kawasan dengan satu kawasan yang lain, pemikiran yang dihasilkan

juga adalah berbeza. Sebagai contoh, kelainan dari segi cara masyarakat dikawasan Timur

Semenanjung Malaysia dengan Barat Semenanjung Malaysia berfikir tentang warna.

Dikawasan Barat Semenanjung, pemikiran yang diwujudkan adalah berdasarkan alam

semulajadi, tumbuhan, haiwan dan sebagainya. Manakala di kawasan Timur Semenanjung

Malaysia seperti negeri Kelantan dan Terengganu mereka lebih banyak mewujudkan istilah-

istilah baru bagi merujuk suatu warna tertentu berdasarkan pengaruh luar. Dari segi

perbezaan antara dialek Melayu Selangor dengan Bahasa Melayu baku pula, dialek Melayu

Selangor melakukan banyak penambahan perbendaharaan kata bagi merujuk kepada suatu

warna mahupun bilangan. Walaubagaimanapun, jika dirujuk kepada Bahasa Melayu Baku,

26

penambahan-penambahan pada kata am warna tidak wujud bagi mengklasifikasikan suatu

warna lain.

Kesimpulannya, bagi kajian ini, dialek Melayu Selangor merupakan salah satu dialek

yang masih belum jauh berbeza dari dialek melayu sebenar. Hal ini kerana, perbezaan-

perbezaan yang wujud dari segi fonetiknya hanya menggugurkan serta memberi sedikit

penambahan pada suatu perkataan. Hal ini, sebaliknya tidak merosakkan maksud sebenar

perkataan dan tidak memberikan makna yang berlainan dari maksud asal. Justeru itu,

diharapkan pengkajian mengenai dialek Melayu Selangor ini terus dijalankan supaya kita

akan dapat memperoleh kajian yang benar-benar tepat bagi menggambarkan cara sebutan

masyarakat Melayu Selangor negara kita dengan jitu.

6.0 BIBLIOGRAFI

Abdul Hamid Mahmood (1995). Bahasa Melayu sebagai Bahasa Ilmu : cabaran dan harapan.

Syarahan Inaugural,Universiti Pertanian Malaysia, Serdang, 10 jun 1995.

Abdullah Hassan (1980). Linguistik Am untuk Guru Bahasa Malaysia. Kuala Lumpur : Fajar

Bakti.

Abdullah Hassan (2005). Linguistik Am. Kuala Lumpur : PTS Professional.

Abdullah Hassan, Mardian Shah Omar dan Indirawati Zahid (2006). Fonetik dan Fonologi.

Kuala Lumpur : PTS Professional Publishing Sdn. Bhd.

Abdul Hamid Mahmood dan Nurfarah Lo Abdullah (2007). Linguistik Fonetik dan Fonologi

Bahasa Melayu. Kuala Lumpur : Aslita Sdn. Bhd.

Asmah Hj Omar (1997). Kepelbagaian Fonologi Dialek-dialek Melayu. Kuala Lumpur :

Dewan Bahasa dan Pustaka.

Asmah Hj Omar (1985). Susur Galur Bahasa Melayu. Kuala Lumpur : Dewan Bahasa dan

Pustaka.

Asmah Hj Omar (1995). Rekonstruksi Fonologi Bahasa Melayu Induk. Kuala Lumpur :

Dewan Bahasa dan Pustaka.

27

Beverley Collins and Inger M.Mees (2003). Practical Phonetics and Phonology : A Resource

for Students. London and New Yorks : Taylor & Francis Group.

Collins J.T (1996). Khazanah Dialek Melayu. Kuala Lumpur : Penerbit UKM

Goay Teck Chong, Choo Say Tee dan Zainuddin Ahmad (2006). Teks Pra-U STPM Bahasa

Melayu. Selangor : Pearson Longman.

Newton, B. (1972). The Generative Interpretation of Dialect: A Study of Modern Greek

Phonologi. Cambridge : Cambridge University Press.

S.Nathesan (2001). Makna dalam Bahasa Melayu. Kuala Lumpur : Dewan Bahasa dan

Pustaka.

Zaharani Ahmad (1993). Fonologi Generatif : Teori dan penerapan. Kuala Lumpur : DEwan

Bahasa dan Pustaka.

SUMBER INTERNET

Diperoleh pada 26 Februari, 2010 daripada

http://www.tutor.com.my/stpm/fonologi/Fonologi.htm

Diperoleh pada 23 Februari, 2010 daripada :

http://mypbm.org/aspati-cms/articles.

Diperoleh pada 28 Februari, 2010 daripada:

http://prpm.dbp.gov.my

28