TATABAHASA

JABATAN PENGAJIAN UMUM

Khairul Azlan TaibBSc .(hons) UiTM

DEFINISI DAN BIDANG TATABAHASA

Secara umumnya, tatabahasa bahasa Melayu mencakupi dua bidang:

Morfologi: kajian tentang kata dan pembentukan kata, kelas kata dan imbuhan.

Sintaksis: kajian tentang pembentukan ayat.

Morfologi

Morfologi ialah bidang yang mengkaji struktur, pembentukan kata dan golongan kata.

struktur kata (morfem)Morfem ialah unit terkecil yang menjadi unsur perkataan.

Sekiranya kata tidak boleh dipecahkan kepada unit bermakna atau nahu yang lebih kecil, maka kata-kata ini terdiri daripada satu unit atau satu morfem.

Misalnya "minum". "Minum" tidak akan berfungsi dan memberi makna jika dipecahkan kepada mi dan num.

Sebaliknya, kata "diminum" boleh dipecahkan kepada dua morfem, iaitu "di" dan "minum".

Kesimpulannya, perkataan boleh terdiri daripada beberapa morfem.

Kata TunggalKata dasar, yakni kata

yang tidak menerima apa-apa bentuk imbuhan atau kata dasar yang lain.

Contoh:ItuBakalke.

Pengimbuhan (kata terbitan)kata dasar yang

menerima imbuhan.

Dikenali sbg kata terbitan.Contoh:

berlari memasak

Pemajmukan ( kata majmuk)Kata yang wujud apabila

dua kata dasar atau lebih dirangkaikan menjadi satu kesatuan sintaksis yang membawa makna tertentu.

Contoh:Bumiputeraair mata.

Penggandaan ( kata ganda)Kata yang dihasilkan dengan

menggandakan atau mengulangi kata dasar sama ada kata ganda tersebut diulang secara keseluruhan atau pada bahagian tertentu dan dengan imbuhan atau tanpa imbuhan.

Contoh: kanak-kanak, rumah-rumah, Lelangit, Saudara-mara

kata nama

Kata Nama Am

digunakan untuk menjelaskan nama sesuatu yang bernyawa seperti orang: ayah, polis, perempuan . haiwan: ayam, itik, buaya . benda: televisyen, komputer,

bank . tempat: stadium, jalan raya,

pulau .

Kata Nama KhasKhusus digunakan untuk menyebut

nama sesuatu benda sama ada benda yang bernyawa(nama manusia, binatang) dan yang tidak bernyawa (nama tempat, bangunan). benda: Sri Aman, Volvo, Parker 45 orang: Cik Rafidah, Inspektor Azman,

Dr. Long binatang: Blacky, Pak Belang, tempat: Kampung Bahru, Shah Alam,

Kuala Lumpur

kata kerjamerupakan golongan kata yang menjadi inti dalam

frasa kerja, sama ada yang berlaku atau dilakukan.

Contohnya, berjalan, makan, memakan, dimakan dan sebagainya.

Kata kerja terbahagi kepada, kata kerja transitif ( Perbuatan Melampau )kata kerja tak transitif ( Perbuatan tidak Melampau ).

Kata Kerja Transitif-ialah segala perbuatan yang dilakukan oleh pembuatnya kepada benda lain.-biasanya mempunyai imbuhan ‘me-‘

Kata Kerja Transitif Aktif Kata Kerja Transitif Pasifmesti disertai oleh objek,

iaitu kata nama dan ayatnya berbentuk aktif.

menggunakan imbuhan Menmen ...imen ...kanMempermemper...i memper...kan.

disertai oleh objek, dan ayatnya berbentuk pasif.

menggunakan imbuhan di-.

Penyambut Kata Kerja Transitif

Pembuat

Radio itu didengari Atan

Ikan itu dijala oleh Pak Abu

Sayur itu dijual oleh seorang perempuan

Kata Kerja Tak Transitif- ialah segala perbuatan yang dilakukan oleh pembuat itu sendiri kepada diri sendiri- tidak memerlukan penyambut

Kata Kerja Tak Transitif Berpelengkap

Kata Kerja Tak Transitif Tak Berpelengkap

memerlukan pelengkap merupakan kata atau frasa yang

melengkapkan ayat supaya tidak kelihatan tergantung (penyambut)

tidak memerlukan penyambut mahupun pelengkap.

Selalunya berada di hujung ayat.

PembuatKata Kerja

Tak Transitif

Keterangan

Kami mandi di tasik

Air sungai beransur surut

Pembuat Kata Kerja Tak Transitif

Rumahnya roboh

Radio itu berbunyi

kata adjektifdikenali sebagai kata sifatmenjadi inti dalam frasa adjektifboleh dikenali jika kata berkenaan didahului oleh

kata penguat seperti amat, sangat, sungguh, sekali, paling, agak, benar.

terbahagi kepada 9 subgolongan:

Sifat = baik, cerdik, berani, lemah Jarak = dekat, hampir, jauh

Warna = merah, jingga, ungu, putih Cara = selalu, jarang, kerap, jelas

Ukuran = panjang, tebal, nipis, dalam Perasaan = takut, rindu, marah, sayang

Bentuk = bujur, lurus, bulat

Waktu = lama, lambat, lewat, segera

Pancaindera = rasa: sedap/Lihat : cantik/ Dengar: bising / bau: wangi / sentuh: halus

kata tugas ialah golongan perkataan selain kata nama, kata kerja dan kata sifat

yang mendukung sesuatu tugas tertentu dalam binaan ayat, klausa dan frasa.

Kehadiran kata tugas dalam ayat tidak berfungsi mendukung sesuatu tugas sintaksis tertentu sama ada sebagai penghubung, penerang, penentu, penguat, pendepan, pembantu, penegas, penafi, pembenar pemeri atau tugas-tugas lain.

Terdapat 16 jenis kata tugas iaitu Kata________

Kata adverba Kata pangkal ayat Kata pembenda

Kata hubung Kata penguat Kata arah

Kata sendi Kata penegas Kata bilangan

Kata seru Kata nafi Kata penekan

Kata bantu Kata pemeri

Kata perintah Kata pembenar

SintaksisSintaksis merupakan satu cabang ilmu

bahasa yang mengkaji bentuk, struktur, dan binaan atau konstruksi ayat.

Sintaksis bukan sahaja mengkaji proses pembinaan ayat tetapi juga hukum-hukum yang menentukan bagaimana perkataan disusun dalam ayat.

FrasaFrasa ialah satu binaan atau unsur ayat

yang terdiri daripada sekurang-kurangnya dua perkataan atau jika terdiri daripada satu perkataan, ia berpotensi untuk diperluas menjadi dua perkataan atau lebih.

jenis frasaFrasa endosentrik

ialah frasa yang mengandungi satu unsur inti.

FN, FK dan FS ialah frasa endosentrik

Frasa eksosentrik

ialah frasa sendi nama yang tidak mempunyai unsur inti

binaan frasaFN, FK dan FS ialah frasa

endosentrik. Ini kerana kata nama, kata kerja, dan kata adjektif boleh menjadi unsur inti setiap frasa endosentrik.

Contohnya: sepasang mata biru (FN. Inti frasa ini ialah mata, jenis kata nama)

frasa sendi nama yang tidak mempunyai unsur inti

contohnya di sekolah . (Kewujudan sendi nama di bergantung pada sekolah. Oleh itu, frasa jenis ini dikatakan frasa eksosentrik kerana pusatnya bergantung pada suatu unsur luaran).

KlausaKlausa ialah satu unit rangkaian perkataan

yg mengandungi subjek dan predikat.

Klausa terbahagi kpd 2 jenis iaitu klausa bebas / ayat induk dan klausa tak bebas / klausa kecil.

klausa bebasboleh berdiri sendiri dan boleh bersifat sbg ayat

lengkap apabila diucapkan dgn intonasi yg sempurna.

Cth : kamu pandai saya akan hadir dia sedang bekerja kami sudah makan

klausa tak bebastidak dapat berdiri sendiri.Cth : Kamu pandai kerana kamu rajin belajar.

(ayat induk) (ayat kecil)

Klausa tak bebas hanya dapat hadir sekiranya wujud ayat induk.

Klausa tak bebas yang hadir bersendirian dianggap tidak gramatis spt:-Walaupun hari telah gelap. (salah)Walaupun hari telah gelap, mereka tetap meneruskan

pertandingan itu. (betul)

Definisi ayat

Ayat ialah unit pengucapan yang paling tinggi letaknya dalam susunan tatabahasa dan mengandungi makna yang lengkap.

Binaan ayat (subjek dan Predikat)

Ayat boleh terbentuk daripada satu perkataan atau susunan beberapa perkataan yang pengucapannya dimulai dan diakhiri dengan kesenyapan dan mempunyai intonasi yang sempurna.

Ayat terdiri daripada subjek dan predikat.

Contoh:Ahmad sedang membuat kerja rumah.

Contoh ayat di atas terdiri daripada dua bahagian iaitu (i) Ahmad sedang dan (ii) membuat kerja rumah. Bahagian subjek dan predikat, merupakan bahagian utama yang membentuk klausa atau ayat bahasa Melayu. Subjek dan prediket pula mempunyai unsur-unsur, iaitu sama ada frasa nama (FN), frasa kerja (FK), frasa adjektif (FA) dan frasa sendi nama (FS).

Pola ayat dasarAyat yang menjadi dasar atau sumber bagi pembentukan

semua ayat yang lain.ayat dasar ialah ayat yang paling sederhana.Ada 4 pola ayat dasar dalam bahasa Melayu. Pada umumnya, bahagian subjek diisi oleh frasa nama. Bahagian predikat pula diisi oleh 4jenis frasa:-

Frasa Nama (FN)Frasa Kerja (FK)Frasa Adjektif (FA)Frasa Sendi Nama (FS).

contohPola Subjek Predikat

Pola 1 Ali bin Ahmad (FN) Pelajar lelaki (FN)

Pola 2 Engkau (FN) Memberi aku dorongan (FK)

Pola 3 Sahabatku (FN) Pintar sekali (FA)

Pola 4 Abang (FN) Ke kedai buku (FS)

Dalam Pola 1-4, Frasa Nama (FN) berfungsi sebagai subjeknya. Bahagian predikat pula terdiri daripada empat jenis frasa.

JENIS-JENIS AYAT

ayat penyataAyat yang diucapkan dengan maksud membuat satu penyataan, iaitu

mempunyai tujuan menyatakan atau memberi keterangan tentang sesuatu hal.

Juga dikenali sebagai ayat berita atau ayat keterangan.

Contoh : 1) Pemuda itu seorang jurutera.2) Bunga Mawar itu sangat wangi.3) Bangunan itu sangat tinggi.4) Abdullah seorang doktor.

ayat tanya Ayat yang digunakan bertujuan untuk menanyakan sesuatu

hal.

Berdasarkan nada suara dan penggunaan perkataan tertentu, ayat tanya dapat digolongkan kepada dua jenis:

Ayat tanya tanpa kata tanya. Ayat tanya dengan kata tanya.

1) Ayat Tanya Tanpa Kata Tanya.> Diucapkan dengan nada suara meninggi sebelum kesenyapan pada akhir ayat.> Menggunakan lambang tanda soal (?).

> Contoh :1) Ayah masih bekerja?2) Mereka sedang menonton televisyen?3) Orang tua itu sakit?

Ayat perintahAyat perintah bertugas untuk menyatakan sesuatu yang berupa perintah, larangan, suruhan, permintaan, ajakan, silaan, doa, dan harapan.

Jenis perintah Contoh penggunaan

Perintah Berdiri di atas kerusi itu.

Suruhan Ikat tali kasut anda dengan betul.

LaranganJangan pergi ke sungai yang dalam airnya.

Permintaan Tolong angkat baju itu.

Ajakan Mengucaplah banyak-banyak.

Silaan Sila jamu selera.

Doa Syukurlah kamu sudah kembali.

Harapan Harap – harap hari tidak hujan.

ayat seruanAyat yang diucapkan dengan nada atau intonasi seruan

bertujuan untuk melahirkan perasaan seperti takut, marah, sedih, sakit, geram dan sebagainya.

Menggunakan lambang tanda seru (!) yang diletakkan pada akhir ayat.

Kata seru yang sering digunakan ialah oh, amboi, wah, cis, eh, aduh, syabas.

Contoh : 1) Oh, Tuhanku!2) Aduh, sakitnya!3) Syabas, anda telah berjaya!

RAgAm AYAT

ayat aktifAyat aktif ialah ayat yang mana “pelaku” terletak di

hadapan (sebagai subjek ayat) manakala “benda yang kena buat” terletak di belakang (sebagai pradikat ayat)

Biasanya kata kerja berimbunan ‘meN….’, ‘men….kan’ dan ‘men….i’.

Contoh : Ali sedang memancing ikan. (Ali ialah pelaku (di

depan) dan ikan ialah benda kena buat).

ayat pasifAyat pasif ialah ayat yang mana ‘benda kena buat’ terletak

di hadapan (sebagai subjek ayat) manakala ‘pelaku’ terletak di belakang (sebagai pradikat).

Biasanya kata kerja berimbuhan ‘di……’; ‘di…..kan’ atau ‘di….i’.

Kekecualian untuk pelaku ganti nama diri pertama dan kedua yang mesti mendahului kata kerja tanpa imbuhan.

Contoh : i. Ikan itu dipancing oleh Ali. ii. Ikan itu kamu pancing. (pelaku diri kedua) iii. Ikan itu saya pancing. (pelaku diri pertama)

BENTuk AYAT

ayat tunggalAyat tunggal terdiri daripada satu subjek dan satu

predikat.

Ayat ini juga dikenali sebagai ayat mudah atau ayat selapis.

Contoh : Lelaki gemuk itu \ sedang menembak burung.

Subjek = Lelaki gemuk itu Predikat = sedang menembak burung.

ayat majmukAyat Majmuk ialah ayat yang mengandungi dua atau lebih

ayat - ayat tunggal

Disambungkan oleh perkataan Kata Hubung seperti dan, atau, kecuali, tetapi, sambil, seraya dan lain-lain.

Ayat ini juga dikenali sebagai ayat Selapis.

Contoh : A) Razak mengambil sebuah buku cerita. ( Ayat Tunggal) B) Razak membaca buku itu. ( Ayat Tunggal ) C) Razak mengambil sebuah buku cerita lalu membaca buku itu.

( Ayat Majmuk )

ayat majmuk campuran Ayat majmuk campuran ialah ayat yang mengandungi lebih daripada satu

jenis ayat, iaitu yang terdiri daripada campuran ayat tunggal dengan ayat majmuk atau deretan jenis ayat majmuk dengan menggunakan pelbagai kata hubung.

Contoh:

Ada beberapa jenis ayat kecil yang membentuk ayat majmuk di atas iaitu:

1. Orang Malaysia memang terkenal di seluruh dunia. 2. Orang Malaysia memang terkenal dengan sifat lemah lembut. 3. Orang Malaysia memang terkenal dengan sopan santun yang tinggi nilainya lagi mulia.

Orang Malaysia memang terkenal di seluruh dunia dengan sifat lemah lembut serta sopan-santun yang tinggi nilainya lagi mulia.

Sekian….Terima Kasih!!!!