1.0 PENGENALAN

Sains dan teknologi merupakan satu elemen penting sebagai asas

pembangunan dalam sesebuah negara di dunia. Tanpa asas ini, sesebuah negara itu

tidak dapat mencapai banyak kemajuan. Penyelidikan dan Pembangunan ( R & D )

sesuatu produk itu bermula dari sebuah makmal sains.

Di Malaysia, kewujudan makmal-makmal sains bukan saja terfokus kepada

institusi pendidikan milik kerajaan semata-mata bahkan dimajoriti institusi pendidikan

swasta juga ada disediakan kemudahan ini. Semua kemudahan ini disediakan adalah

khusus bagi membolehkan murid-murid menjalankan kaji selidik dalam pelbagai bidang

akademik.

Dengan segala kemudahan dan kelengkapan makmal yang tersedia, proses

pengajaran dan pembelajaran sains amat mudah difahami dan memberikan lebih impak

langsung kepada pelajar dan kemahiran saintifik yang lebih optimum diperoleh. Aktiviti

amali dalam proses pengajaran dan pembelajaran merupakan wadah utama bagi

membolehkan murid menguasai kemahiran.

Bagi memastikan penggunaan makmal sains yang berkesan, sistem pengurusan

dan pentadbiran makmal sains yang lebih cekap diwujudkan. Jawatan-jawatan

pentadbiran dan pengurusan seperti Ketua Bidang Sains, Ketua Panitia Mata Pelajaran

serta kakitangan sokongan seperti Pembantu Makmal dan Pembantu Am Pejabat telah

diwujudkan.

Dengan adanya organisasi ini, sistem pengurusan makmal sains akan lebih

cekap dan penggunaan yang optimum serta berkesan dapat direalisasikan.

Menurut Poh Swee Hiang ( 2001 ), makmal sains biasanya merujuk kepada bilik

yang dibina khas untuk pengajaran dan pembelajaran sains pada peringkat sekolah

menengah, Institusi Pendidikan Guru dan Universiti. Makmal Sains biasanya

mempunyai beberapa meja luas sama ada berbentuk bulat atau segi empat tepat yang

disediakan di bahagian tengah untuk kegunaan pelajar. Meja-meja ini dipasang dengan

punca elektrik, air dan gas. Makmal sains ini juga biasanya disambungkan dengan bilik

stor atau bilik persediaan untuk menyediakan dan menyimpan alat-alat dan bahan-

bahan sains.

Walau bagaimanapun, bukan semua sekolah terutamanya sekolah rendah

mempunyai makmal sains. Jika tidak ada makmal sains, di manakah aktiviti pengajaran

dan pembelajaran dijalankan di sekolah tersebut ? Di sekolah rendah, terdapat bilik khas

untuk pengajaran dan pembelajaran sains yang dipanggil bilik sains untuk menggantikan

makmal sains.

Bilik sains ini mempunyai, meja guru yang sesuai digunakan untuk demonstrasi

manakala meja murid pula sesuai untuk melakukan eksperimen. Meja dan kerusi mudah

alih agar ruang bilik sains dapat disesuaikan untuk pengajaran dan pembelajaran sains.

Bahagian belakang bilik sains terdapat kabinet untuk menyimpan alatan dan bahan

sains yang tidak berisiko tinggi. Persekitaran bilik sains mempunyai poster, carta, model

dan hasil kerja murid dipamerkan. Terdapat juga sudut sains, sudut pameran dan sudut

bacaan untuk kemudahan murid-murid menggunakannya.

Biasanya, terdapat hanya satu sahaja bilik sains yang disediakan di sekolah

rendah. Jika bilik sains ini digunakan, di manakah kelas lain menjalankan sesi

pengajaran dan pembelajaran sains ? Masalah ini boleh diselesaikan dengan

menggunakan troli, dulang atau kotak yang bersesuaian untuk membawa alat dan

bahan sumber sains dari bilik sains ke bilik darjah lain supaya sesi pengajaran dan

pembelajaran masih dapat dijalankan.

Rajah 1 : Makmal Sains Sekolah Menengah

Rajah 2 : Bilik Sains Sekolah Rendah

2.0 Pengurusan Bilik Sains Sekolah Kebangsaan Temiang

Sekolah Kebangsaan Temiang merupakan sekolah di daerah Seremban, Negeri

Sembilan. Sekolah ini merupakan sekolah Gred A yang mempunyai murid seramai 361 orang

murid. Sekolah Kebangsaan Temiang mempunyai 3 blok bangunan .Sekolah ini dilengkapi

dengan pelbagai kemudahan termasuk bilik-bilik khas bagi menampung keperluan pengajaran

dan pembelajaran. Bilik-bilik khas ini termasuklah sebuah bilik sains bagi menjalankan

pengajaran dan pembelajaran subjek sains. Setiap murid dan kelas mempunyai peluang

menggunakan bilik sains bagi tujuan menjalankan kajian atau kerja amali.

2.1 Carta Organisasi Bilik Sains

Semua anggota di bawah organisasi Bidang Sains adalah terlibat secara

langsung dalam pengurusan dan pentadbiran bilik sains. Guru Besar sekolah

bertanggungjawab atas keseluruhan pengurusan bilik sains dalam pengendalian

program kurikulum dan kokurikulum sains di sekolah dari segi perancangan,

pelaksanaan, penyelarasan, penilaian dan pemantauan. Guru besar merupakan

pemimpin kurikulum yang bertanggungjawab ke atas guru-guru dan bilik sains dalam

aspek profesional dan pengurusan.

Penolong Kanan Akademik, Penolong Kanan Hal Ehwal Murid, Penolong Kanan

Kokurikulum, Penolong Kanan Petang dan Ketua Panitia Sains bertanggungjawab

membantu Guru Besar dalam keseluruhan pengurusan bilik sains berkaitan

pengendalian program kurikulum dan kokurikulum sains di sekolah dari segi

perancangan, pelaksanaan, penyelarasan, penilaian dan pemantauan. Setiap anggota

mestilah mempunyai komitmen dan berkemahiran untuk memastikan Bidang Sains

berjalan dengan lancar.

Berikut ialah Carta Organisasi Panitia Sains SK Temiang.

GURU BESAR

PUAN HAJAH ALINA BT OTHMAN

PENOLONG KANAN 1

ENCIK SHAH RIZAN B ABD RAUB

KETUA PANATIA SAINS

PN AZIEDAWATY BT ZAINAL ABIDIN

SETIAUSAHA

PUAN MASBIHA BT MOHAMAD

SETIAUSAHA PEKA

PN ASNIZA BT AHMAD

GURU TAHAP 1

1. PUAN AZIEDAWATY

( AJK KECERIAAN )

2. ENCIK RUMAIZI B ISMAIL

( AJK BBM )

GURU TAHAP 2

1. ENCIK MOKHTAR B NORDIN

( AJK KEBERSIHAN )

2. PUAN RAUZITA BT A MANAN

( AJK INFO SAINS )

2.2 Peranan dan Tanggungjawab

Panitia bertanggungjawab membantu Guru Besar dalam perancangan,

pelaksanaan, penyelarasan dan penilaian daripada aspek pengajaran dan

pembelajaran serta pengurusan bilik sains sekolah. Panitia Sains yang diketuai

oleh Ketua Panitia Sains terdiri daripada guru-guru yang bertanggungjawab

mengajar mata pelajaran sains.

Panitia Sains diketuai oleh Ketua Panitia Sains yang dilantik oleh Guru

Besar secara rasmi untuk memimpin guru-guru mata pelajaran sains di bawah

tanggungjawabnya. Ketua Panitia sains secara automatik menjadi Ahli

Jawatankuasa Kurikulum Sekolah. Bagi memastikan semua tugas dapat

dilaksanakan oleh panitia, Ketua Panitia bertanggungjawab untuk memastikan

tugas panitia dilaksanakan dengan berkesan.

2.2.1 Ketua Panitia Sains

Tugas Ketua Panitia Sains dalam pengurusan bilik sains adalah seperti berikut :

a. Membantu merancang perbelanjaan tahunan bagi peralatan dan bahan

sains.

b. Menyemak dan mengemas kini stok bilik sains dari segi keperluan peralatan

dan bahan sains sepanjang tahun.

c. Merekod peralatan dan bahan sains yang rosak dan hilang untuk tujuan

hapus kira dan pelupusan.

d. Memastikan kaedah penyimpanan peralatan, bahan sains dan manual

operasi peralatan sains mengikut prosedur dan bersistem.

e. Menyemak dan mengemas kini rekod pengurusan bilik sains.

f. Menyelenggara peralatan dan bahan eksperimen dengan sempurna.

g. Memastikan fizikal bilik sains, sistem bekalan elektrik, air, gas, perabot dan

kemudahan lain berfungsi.

h. Memastikan peraturan keselamatan bilik sains dipatuhi dan diamalkan oleh

semua pihak yang mengguna bilik sains.

i. Memastikan bilik sains sentiasa bersih, ceria dan selamat.

j. Memberi bimbingan profesional kepada guru-guru dalam panitia.

k. Membantu merancang anggaran perbelanjaan tahunan bagi panitia.

l. Membantu merancang dan melaksanakan arahan dan peraturan dengan bilik

sains.

m. Membantu merancang dan melaksanakan penyemakan stok tahunan.

n. Merancang dan mengendalikan PEKA Sains.

2.2.2 Guru Sains

Guru sains secara automatik menjadi anggota Panitia sains. Tugas guru sains

dalam pengurusan makmal dan bilik sains adalah seperti berikut :

a. Mematuhi jadual penggunaan bilik sains.

b. Melaksanakan PEKA Sains.

c. Memastikan murid mematuhi dan mengamalkan peraturan keselamatan bilik

sains.

d. Memastikan bilik sains sentiasa bersih, ceria dan selamat.

e. Mengenal pasti keperluan peralatan dan bahan sains yang akan digunakan

dalam kerja amali.

f. Mengawasi penggunaan peralatan dan bahan sains supaya digunakan

dengan betul, cermat, jimat dan mematuhi langkah keselamatan.

g. Membantu Ketua Panitia merekod, menyemak dan mengemas kini stok.

h. Mengendalikan sistem maklumat bagi senarai dan bahan sains.

3.0 Kelengkapan Infra Struktur

Bilik sains merupakan tempat yang penting dan kondusif bagi guru dan murid

meneroka tentang sesuatu konsep dengan menjalankan amali sesuai dengan

pendekatan inkuiri penemuan yang sangat ditekankan dalam pengajaran dan

pembelajaran sains.

Kurikulum Sains memerlukan murid menjalani aktiviti ‘hands-on’ menggunakan

pendekatan inkuiri semasa proses pembelajaran. Pembelajaran melalui penerokaan dan

menjalankan sendiri eksperimen dapat mencetuskan perasaan ingin tahu seterusnya

memberi kefahaman mendalam yang menjadi asas kepada prinsip Sains.

Pembelajaran sains perlu dijalankan di Bilik Sains untuk memastikan pengajaran

dan pembelajaran mata pelajaran sains lebih efektif kerana sesuatu konsep itu akan

lebih mudah difahami dengan ‘membuat’ bukan setakat mendengar. Penggunaan Bilik

Sains dalam proses pembelajaran dapat mengembangkan kemahiran saintifik yang

meliputi kemahiran proses sains dan kemahiran manipulative sains. Selain itu,

penggunaannya juga membolehkan eksperimen dijalankan dengan selamat dan

berkesan, dengan menyediakan tempat yang sesuai. Bilik sains juga dapat

menyediakan ruang yang lebih kondusif dan sesuai bagi pengajaran dan pembelajaran

Sains pada setiap peringkat sekolah persekolahan.

3.1 Pelan Lantai Bilik Sains SK Taman Rakan

MEJA GURU

PAPAN PUTIH

Bilik Sains SK TEMIANG terletak di tingkat bawah yang berdekatan dengan bilik

guru. Bilik Sains ini yang mempunyai kapasiti untuk menampung sejumlah 30 orang

murid pada satu masa. Ruang pengajaran dan pembelajaran yang luas bagi

memastikan proses pengajaran dan pembelajaran berjalan dengan lancar. Bilik ini

dilengkapi dengan skrin bagi membolehkan guru menggunakan teknologi maklumat

dalam proses pengajaran dan pembelajaran.

LETAK GAMBAR BILIK SAINS

Selain itu, di bahagian belakang Bilik Sains ada disediakan Bilik Persediaan bagi

guru menyediakan alatan atau radas sains yang diperlukan dalam proses pengajaran

dan pembelajaran. Bilik persediaan ini juga merupakan tempat menyimpan pelbagai alat

dan radas sains serta carta-carta sains bagi setiap tahap. Carta-carta disimpan di dalam

bilik persediaan bagi memudahkan guru menggunakan carta tersebut sebagai bahan

bantu mengajar. Tetapi disebabkan sekolah kekurangan bilik BBM bagi menyimpan alat

atau carta mata pelajaran lain, maka bilik ini menyimpan beberapa carta dan alat untuk

BBM mata pelajaran matematik.

LETAK GAMBAR BILIK BBM DAN PERSEDIAAN

Bilik sains ini juga mempunyai sebuah bilik stor yang menyimpan pelbagai

alatan, radas dan BBM sains. Alatan, radas dan BBM sains disusun dengan rapi di atas

rak yang disediakan. Di dalam bilik stor juga disediakan sebuah almari bagi menyimpan

alatan dan radas sains.

BILIK STOR BILIK PERSEDIAAN DAN ABM

RAK BERKACA

LETAK GAMBAR BILIK STOR

Selain itu bilik sains ini mempunyai sebuah rak berkaca bagi menyimpan

spesimen yang diawet. Rak ini juga disediakan bagi menyimpan pelbagai buku rujukan

serta buku latihan yang boleh digunakan oleh guru dan murid sebagai rujukan tambahan

mereka.

LETAK GAMBAR KABINET BERKACA

Kabinet kekal juga disediakan di bilik sains ini. Kabinet berlaci ini digunakan

untuk menyimpan alatan dan radas sains. Ruang pameran juga disediakan di atas

kabinet tersebut. Kabinet ini mempunyai 2 buah singki dengan dua kepala paip.

Bahagian bawah kabinet merupakan ruang kosong bagi menyimpan alatan dan radas

sains seperti besen, kaki retort dan tungku kaki tiga.

LETAK GAMBAR KABINET TEPI

3.2 Perabot dan Peralatan Asas Bilik Sains

Berikut adalah senarai dan bilangan perabot dan peralatan asas dalam Bilik

Sains SK Temiang.

Bil. Perabot/Peralatan Bilangan

( untuk 40 orang )

1. Meja makmal 8

2. Bangku makmal 40

3. Meja guru 1

4. Skrin 1

5. Papan tulis 1

6. Bakul sampah 3

7. Langsir 1 set untuk bilik

8. Kabinet 1

9. Almari cermin 1

10. Rak buku 1

11. Penggantung carta 1

12. Rak peralatan sains 1

13. Kit pertolongan cemas 1

14. Pemadam api 1

15. Almari berpintu 2

LETAK GAMBAR PEMADAM API

3.3 Peralatan Asas Dalam Bilik Persediaan dan Bilik Stor

Peralatan asas yang ada dalam Bilik Persediaan dan Bilik

Stor adalah seperti berikut :

Bil. Perabot/Peralatan

1. Meja persediaan

2. Kerusi

3. Peti sejuk

4. Papan notis

5. Kabinet

6. Almari

3.4 Spesifikasi Ruang Pengajaran dan Pembelajaran Bilik Sains

Ruang pengajaran dan pembelajaran Bilik Sains perlulah selamat, selesa dan

mempunyai pencahayaan dan pengudaraan yang baik bagi membolehkan proses

pengajaran dan pembelajaran berlangsung dengan sempurna. Spesifikasi ruang bagi

bilik sains SK Temiang adalah seperti berikut :

3.3.1 Kemasan Lantai

Bilik sains hanya menggunakan kemasan lantai simen. Sebaiknya bilik sains

dibina daripada jubin seramik yang berwarna cerah dan tidak digilap.

3.3.1 Dinding

Berwarna cerah dan ada papan pameran serta digantung dengan pelbagai carta.

3.3.2 Tingkap

Jenis tingkap gantung sisi bagi memudah pengudaraan dan pencahayaan.

3.3.3 Pintu

Bilik sains mempunyai satu pintu dan tidak berjeriji.

4.0 Perabot dan Peralatan Asas

Perabot seperti meja guru, meja kerja murid, bangku, meja sisi dan almari pameran

perlu ada di dalam sebuah bilik sains untuk memudahkan murid melakukan aktiviti

semasa pengajaran dan pembelajaran sains. Susunan perabot yang rapi dan kemas

pada setiap masa merupakan disiplin yang amat wajar diterapkan kepada murid dalam

pemupukan dan pembentukan sikap keperibadian seseorang saintis.

4.1 Meja guru

Meja guru diletakkan atas platform di ruang hadapan bilik sains.

LETAK GAMBAR MEJA GURU

4.2 Meja kerja murid

Meja kerja murid disusun dalam bilik sains supaya murid dapat duduk di dalam

kumpulan kecil. Meja kerja murid sesuai untuk murid menjalankan eksperimen

atau amali.

LETAK GAMBAR MEJA MURID

4.3 Bangku murid

Bangku murid diperbuat daripada kayu sepenuhnya serta ketinggian yang sesuai

dengan murid sekolah rendah. Bangku yang ringan supaya murid mudah

mengalihkan kerusi jika perlu.

LETAK GAMBAR BANGKU

4.4 Almari Pameran

Almari pameran ialah almari yang mempunyai pintu kaca yang telus cahaya,

sesuai digunakan untuk mempamerkan model-model pengajaran dan

pembelajaran serta buku-buku rujukan. Almari ini diletakkan di bahagian

belakang bilik sains.

LETAK GAMBAR ALMARI KACA

4.5 Peti Sejuk

Peti sejuk digunakan untuk menyimpan bahan yang mudah rosak atau bahan

yang ingin dibekukan atau disejukkan.

LETAK GAMBAR PETI SEJUK

5.0 Notis Amaran dan Peraturan

Murid-murid memang seronok menjalankan aktiviti makmal, terutamanya

eksperimen. Namun demikian mereka mestilah menyedari tentang kemungkinan

berlakunya kemalangan jika langkah-langkah keselamatan tidak dipatuhi. Oleh yang

demikian, guru bertanggungjawab menerangkan kepada murid-murid tentang aspek

keselamatan dan langkah-langkah keselamatan serta memastikan setiap pengguna

bilik sains mematuhi peraturan dan langkah-langkah keselamatan.

Keselamatan bilik sains merupakan tanggungjawab semua pihak di sekolah.

Sekolah perlu menyediakan kemudahan peralatan dan penyelenggaraan supaya wujud

suasana kerja yang selamat. Guru bertanggungjawab merancang aktiviti bilik sains

dengan baik. Memberi arahan yang jelas termasuk langkah keselamatan dan

memastikan murid-murid sentiasa mematuhi arahan dan peraturan. Murid pula

bertanggungjawab mempelajari bahaya terhadap kesihatan dan keselamatan yang

berpunca dari bahan kimia, peralatan, dan teknik yang digunakan supaya bahaya

adalah minimum. Murid juga perlu sedar bahawa mereka bertanggungjawab dalam

menjaga keselamatan diri dan rakan-rakan semasa di bilik sains.

Notis amaran dan Peraturan makmal sains diletakkan di luar bilik sains. Notis

dan peraturan tersebut diletakkan di luar bilik sains supaya murid dapat membaca dan

mematuhi segala peraturan tersebut. Peraturan perlu dipatuhi oleh murid-murid bagi

mengelakkan kemalangan yang tidak diingini.

LETAK GAMBAR PERATURAN BILIK SAINS

5.1 Langkah-langkah Keselamatan Dalam Bilik Sains

Peraturan Bilik Sains

Satu senarai tentang apa yang murid patut patuhi semasa berada di dalam bilik

sains. Pastikan setiap murid memahami peraturan berkenaan. Penerangan

tentang peraturan diberi semasa murid pertama kali menggunakan bilik sains.

Tampal peraturan bilik sains di tempat yang mudah dilihat oleh murid.

Kemahiran Manipulatif

Pastikan murid tahu menggunakan teknik yang betul semasa mengendalikan alat

radas dan bahan kimia serta sentiasa mematuhi arahan guru tentang prosedur

amali.

Kotak Pertolongan Cemas

Kotak pertolongan cemas diletakkan di dalam kabinet yang tidak berkunci dan

mengandungi peralatan untuk rawatan kecemasan.

LETAK GAMBAR KOTAK PERTOLONGAN CEMAS

Peralatan Keselamatan

Semua peralatan keselamatan, misalnya alat pemadam kebakaran api berada

dalam keadaan baik dan berfungsi dan diletakkan di luar bilik sains kerana

mudah dilihat.

LETAK GAMBAR PEMADAM API

Petunjuk

Petunjuk JAGALAH KESELAMATAN ANDA di letakkan di tempat yang mudah

dilihat dalam bilik sains.

LETAK GAMBAR JAGA KESELAMATAN

Kebersihan

Kebersihan makmal hendaklah sentiasa bersih dan tidak licin. Bekas sampah

disediakan. Selepas aktiviti pengajaran dan pembelajaran guru dan murid-murid

akan berkerjasama membersihkan bilik sains yang digunakan. Pekerja am juga

membantu dalam membersihkan bilik sains 3 kali seminggu.

Rancangan untuk Keadaan Kecemasan

Pelan laluan jika kebakaran berlaku diletakkan di tempat yang mudah dilihat.

Sekolah akan mengadakan sekurang-kurangnya 2 kali setahun latihan

kebakaran.

LETAK GAMBAR PELAN KEBAKARAN

Pengcahayaan dan Pengudaraan

Bilik sains mempunyai tingkap yang mudah dibuka bagi memastikan cukup

pencahayaan dan pengudaraan di dalam bilik sains.

LETAK GAMBAR TINGKAP

Panduan Keselamatan

Panduan keselamatan disediakan dan guru memahami isi kandungannya serta

dapat mengambil langkah-langkah keselamatan jika perlu.

Peralatan

Semua peralatan di selenggara dan diperiksa oleh guru supaya dalam keadaan

baik sebelum digunakan.

6.0 Kekerapan Penggunaan Untuk Pengajaran Dan Pembelajaran

Sains adalah satu bidang ilmu yang memerlukan pemerhatian, penelitian dan uji

kaji yang teliti dan sistematik. Beberapa kajian yang telah dilakukan untuk mengenal

pasti kaedah pembelajaran sains dalam kalangan kanak-kanak mendapati ianya sering

kali dikaitkan dengan ‘ constructivist vie ‘ ( Wellington, 1989 ). Melalui kaedah

konstruktivisme, murid memberi makna kepada maklumat dan peristiwa baru sebagai

hasil dari interaksi antara pengetahuan dan pengalaman lalu individu tersebut dengan

pemerhatiannya pada masa kini. Justeru kerana itu, Bilik Sains dijadikan sebagai tempat

khusus untuk melaksanakan aktiviti saintifik secara berterusan.

Kemahiran proses Sains lebih menjurus kepada laporan amali yang ditulis oleh

murid manakala kemahiran manipulative menjurus kepada penilaian terhadap aktiviti

atau pengendalian alat atau bahan semasa menjalani amali. Kedua-dua kemahiran ini

saling berkaitan dan merupakan aspek terpenting dalam pengajaran dan pembelajaran

Sains di semua peringkat persekolahan di Malaysia terutamanya semasa menjalani

amali sains. Dalam usaha untuk memantapkan kemahiran Saintifik sebagai satu objektif

kurikulum Sains, latihan praktis dalam kemahiran ini amatlah diperlukan.

Dalam sistem persekolahan di Malaysia, bilik Sains di sekolah-sekolah rendah

telah sekian lama memainkan peranan yang penting dalam proses pengajaran dan

pembelajaran sains. Walau bagaimanapun penilaian ke atas keberkesanan, kekerapan

penggunaan serta faktor-faktor yang dikaitkan dengan corak penggunaannya kurang

dijalankan secara komprehensif. Keberkesanan penggunaan bilik Sains bukan hanya

terletak kepada guru-guru Sains semata-mata bahkan juga melibatkan peranan yang

dimainkan oleh Guru Besar, Penolong Kanan dan Kakitangan.

Aktiviti pengajaran dan pembelajaran sains yang boleh menimbulkan minat

dalam kalangan murid tidak dapat dipisahkan daripada uji kaji-uji kaji serta pemerhatian

sistematik. Penyediaan bilik-bilik sains ini adalah untuk memberi peluang kepada murid

menjalankan aktiviti amali mengikut apa yang terkandung dalam kurikulum.

Keadaan Bilik Sains yang lengkap serta kondusif belum dapat menjamin

pengajaran dan pembelajaran sains yang berkesan. Oleh itu, guru-guru adalah

digalakkan untuk menggunakan bilik sains secara efektif dan optimum. Kejayaan

pengajaran dan pembelajaran Sains bergantung pada kejayaan aktiviti amali yang

dijalankan. Kanak-kanak sangat teruja untuk menyentuh dan menggunakan peralatan-

peralatan bilik sains serta menjalankan amali yang menakjubkan. Kejayaan aktiviti amali

dalam bilik sains pula bergantung pada kecekapan guru merancang serta menguruskan

kerja amali, penguasaan teori serta kemudahan bilik sains yang mencukupi. Ini

bermaksud guru-guru perlu selalu menggunakan bilik sains bagi menjamin pengajaran

dan pembelajaran Sains yang berkesan.

Bagi tujuan itu, guru-guru Sains SK Temiang menggunakan bilik Sains bagi

tujuan menjalankan amali atau eksperimen. Jadual penggunaan bilik Sains disediakan

bagi memberi peluang kepada setiap kelas tahap 1 dan tahap 2 menggunakan bilik

sains sekurang-kurangnya sekali seminggu selama 2 masa atau 1 jam. Jika guru-guru

Sains ingin menggunakan bilik sains untuk menjalankan aktiviti amali tanpa mengikut

jadual yang disediakan, mereka boleh membuat tempahan penggunaan lebih awal

dengan menulis nota pada papan info. Guru-guru amat digalakkan menggunakan bilik

Sains dengan kerap supaya murid dapat mengenal dan mengetahui kaedah

menjalankan amali Sains. Selain itu, penggunaan bilik sains juga boleh membantu

murid-murid mengenali radas dan alatan sains. Tahun 3, 4, ,5 dan 6 terlibat dengan

Penilaian Kerja Amali ( PEKA ) jadi guru-guru tahun tersebut diberi keutamaan untuk

menggunakan bilik Sains. Setiap kali bilik sains digunakan, guru perlu merekodkan

penggunaannya. Buku rekod penggunaan disediakan bagi memantau penggunaan bilik

Sains sepanjang tahun. Buku rekod penggunaan ini juga boleh menjadi panduan

kepada Panitia Sains tentang kekerapan penggunaan bilik Sains oleh guru-guru. Buku

ini juga menjadi bahan bukti tentang penggunaan bilik Sains oleh guru-guru.

LETAK GAMBAR BUKU REKOD PENGGUNAAN

Berikut adalah Jadual Penggunaan Bilik Sains mengikut kelas :

MASA 7.40 8.10 8.40 9.10 9.40 10.00 10.30 11.00 11.30 12.00 12.30 1.00

ISNIN 6K 6K R 2M 4K 4K

SELASA 5K 5K E

RABU 6M 6M H 2K 5M 5MKHAMI

S 3K A 3M

JUMAAT 4M 4M T

Rajah : Jadual Penggunaan Bilik Sains

7.0 Pengurusan Aset

Pengurusan stor dan stok amat penting dalam sesebuah organisasi termasuklah

di sekolah, walaupun peralatan atau barangan yang dikenali sebagai aset, harta modal

dan barang luak yang dibeli dan digunakan di sekolah tidaklah seperti mana yang ada di

Kementerian, Jabatan atau Pejabat Pelajaran. Penyelenggaraan stor dan stok yang baik

dan berkesan akan menjimatkan kewangan. Peruntukan kewangan yang banyak

digunakan untuk membeli aset, inventori dan barang luak, oleh itu ia harus diuruskan

dengan baik. Pengurusan stor dan stok yang baik juga mencerminkan kecekapan

pentadbir dan kakitangannya.

Suatu sistem pengurusan stor dan stok yang cekap dan berkesan adalah perlu

bagi menjamin penyelenggaraan, penjagaan dan pengawalan barang-barang kerajaan

agar berkeadaan baik dan sempurna.

Dalam pengurusan stor dan stok terdapat pekeliling perbendaharaan yang

menerangkan kepentingan dan tatacara pengurusannya dan menjadi tanggungjawab

pegawai pengamal atau dalam hal sekolah guru besar bertanggungjawab untuk

memastikan ianya diuruskan dengan cekap dan berkesan. Bila sahaja sisebut stor dan

stok ia melibatkan kewangan, oleh itu jelas sekali pengurusan stor dan stok adalah di

bawah kawalan Kementerian Kewangan. Setiap kementerian, jabatan, sekolah harus

akur akan arahan dan pekeliling yang dikeluarkan oleh Kementerian Kewangan melalui

Pekeliling Perbendaharaan.

Penyelenggaraan ditafsirkan sebagai satu kombinasi atau langkah-langkah yang

diambil untuk mengekal atau membaik pulih sesuatu sumber fizikal dalam keadaan

berfungsi dan selamat. Stor pula ialah tempat melaksanakan penerimaan, perekodan,

penyimpanan, penyelenggaraan, pengendalian dan pengeluaran stok.

Di Bilik Sains stor yang digunakan ada boleh dikategorikan sebagai stor unit

yang mana barang-barang yang digunakan dalam jangka masa pendek atau barang

luak, selain daripada barang-barang atau peralatan yang digunakan terus contohnya

seperti alat-alat bantuan mengajar.

Stok bermaksud barang-barang belum guna dan perlu disimpan untuk tujuan

operasi atau penyelenggaraan termasuk bekalan pejabat, ubat-ubatan, alat ganti,

keselamatan makmal, bengkel, dapur, sukan, pertanian, latihan, penyiaran, dosmetik,

dokumen atau buku yang dikawal dan sebagainya.

Pengurusan stor hendaklah dilaksanakan secara teratur, cekap dan berkesan

bagi memastikan stok barang-barang sentiasa kedapatan seperti dan apabila

dikehendaki oleh pelanggan. Stok sentiasa ada apabila dikehendaki dan menepati

kehendak pelanggan. Pengurusan stor juga menyimpan barang cara terbaik dengan

memberi perlindungan, penjagaan dan penyelenggaraan sewajarnya semasa dalam

simpanan,. Kualiti stok sentiasa terjamin dengan cara memberi perlindungan, penjagaan

dan penyelenggaraan yang sewajarnya semasa dalam simpanan.

Pengurusan Aset biasanya akan dijalankan oleh ketua panitia dan pembantu

tadbir. Kekangan kerja khasnya guru yang mana tugas hakiki mereka adalah mengajar

menjadi masalah bagi mereka menguruskannya dengan baik dan berkesan.

Ketua Panitia bertanggungjawab untuk menerima aset yang dipesan, menyemak

nota atau bil serahan, nota bungkusan dan invois. Kuantiti barangan yang diterima

disemak dan dihitung. Selepas itu, memberi akuan terima setelah dipastikan semua

barang yang diterima adalah mengikut spesifikasi, dalam keadaan baik dan cukup

kuantitinya. Barang-barang yang dikembalikan kepada pembekal, urusan penggantian

hendaklah dicatatkan dalam baucar penerimaan barang-barang. Semua penerimaan

dicatatkan dalam baucar penerimaan barang-barang.

LETAK GAMBAR STOK INVENTORI BILIK SAINS

Semua jenis barang direkodkan dengan menggunakan kad yang telah ditetapkan

bagi tujuan mengetahui kedudukan stok simpanan, memastikan bilangan dan fizikal stok

sentiasa tepat dan mengawal paras stok. Semua barang yang diterima direkodkan oleh

Ketua Panitia dengan mematuhi penggunaan rekod.

Penyimpanan dalam stor mengamalkan konsep 5s iaitu sisih, susun, sapu,

seragam dan sentiasa amal. Amalan ini dipraktiskan supaya stok tidak mudah rosak,

senang dikeluarkan dan penggunaan ruang yang optimum.

Buku kerosakan atau kehilangan disediakan di bilik sains. Buku ini bertujuan

untuk memastikan kuantiti stok dapat disemak oleh guru-guru sains yang

bertanggungjawab. Jika terdapat kekurangan dari segi keperluan, Ketua Panitia

bertanggungjawab untuk memesan alatan atau radas tersebut.

Daftar rekod pergerakan dan pinjaman bahan, radas, alat bantu mengajar

( ABM ) untuk pengajaran dan pembelajaran disediakan. Antara senarai bahan, radas

atau ABM yang boleh dibawa keluar daripada bilik sains adalah seperti model, carta,

bahan dan radas untuk keperluan eksperimen dan CD Teaching Courseware. Peminjam

perlu mengisi buku pergerakan atau pinjaman bahan sebelum meminjam alatan

tersebut. Peminjam perlu bertanggungjawab memastikan bilangan bahan, radas atau

ABM yang dipinjam sama bilangan dalam buku pergerakan atau pinjaman bahan.

Peminjam mesti memulangkan radas, bahan atau ABM sebaik sahaja tamat proses

pengajaran dan pembelajaran. Sebarang kerosakan perlu dicatatkan dalam buku

kerosakan dan dilaporkan kepada Ketua Panitia.

LETAK GAMBAR BUKU KEROSAKAN KEHILANGAN DAN BUKU

PINJAMAN ALATAN.

8.0 Cadangan Penambahan baik Pengurusan Dan Penggunaan Makmal Sains.

Persekitaran fizikal bilik darjah yang baik dapat meningkatkan kuasa pengajaran

guru. Begitu juga dengan bilik sains sekolah. Iklim bilik sains yang baik ini dapat

menyumbang kepada pembelajaran yang berkesan, kawalan kelas yang terjamin,

perhubungan guru-murid yang aktif, dan menjamin keseronokan belajar. Aspek

pengurusan bilik sains yang kondusif melibatkan tugas seorang guru untuk menyusun

organisasi kelas, menyusun tempat duduk murid-murid dan menyusun alat bantu

mengajar. Oleh itu aspek-aspek yang terlibat dalam penyediaan fizikal sebuah bilik

darjah harus ditekankan. Antaranya adalah seperti wujudnya guru, sekumpulan murid,

dan kemudahan-kemudahan seperti meja, kerusi, papan tulis, alat bantu mengajar,

papan kenyataan, dan sudut pembelajaran murid perlu ditekankan.

Kedudukan tingkap juga di halang oleh rak buku dan carta menjadi satu masalah

bagi bilik sains ini. Seorang guru perlulah mengambil kira faktor iklim bilik sains untuk

mewujudkan suasana bilik sains yang berkesan. Aspek pencahayaan mestilah diambil

kira dalam menentukan kedudukan fizikal bilik sains. Keadaan makmal sains perlulah

berada dalam keadaan stabil iaitu tidak terlalu terang ataupun tidak terlalu gelap.

Langsir juga perlu dipasangkan di tingkap bagi memastikan faktor pencahayaan ini

seimbang. Murid juga berkemungkinan tidur dalam bilik sains yang gelap, sementara

bilik sains yang terang pula akan menyilaukan penglihatan murid.

Selain itu, tidak terdapat sebuah komputer di dalam bilik sains. Guru terpaksa

menggunakan makmal komputer atau membawa komputer riba jika mahu menggunakan

teknologi maklumat dalam pengajaran dan pembelajaran. Perlu diwujudkan stesen

komputer seperti komputer, pengunjur overhead ( OHP ), dan LCD projektor yang

diletakkan di bilik sains. Stesen ini boleh digunakan sepenuhnya oleh guru bagi

menjamin keberkesanan pengajaran dan pembelajaran. Stesen komputer ini wajar

diletakkan di hadapan kanan kelas. Selain itu, kekurangan bahan perisian juga

membantutkan proses pengajaran dan pembelajaran guru. Penggunaan perisian dalam

proses pengajaran dan pembelajaran boleh membantu meningkat pemahaman murid

serta menarik minat murid dalam mengikuti proses pengajaran dan pembelajaran. Oleh

itu, pembelian lebih banyak perisian yang sesuai dan penyediaan tempat

menyimpankan perisian yang selamat perlu dilaksanakan.

Dalam kecanggihan saman teknologi siber, alat bantu mengajar ( ABM )

tradisional masih lagi digunakan sebagai asas pengajaran dan pembelajaran kerana

bahan tersebut lebih murah. Mengikut Noraziah Abdul Hamis dalam bukunya yang

bertajuk Alatan Mengajar Dalam Pengajaran bahasa, ABM merupakan satu medium

bagi menyampaikan wadah kepada murid melalui proses pengajaran dan pembelajaran

dengan lancar. Bahan ini dapat menjadikan suasana pembelajaran menjadi lebih

kondusif dan menarik minat murid untuk terus belajar. Guru juga dapat menerangkan

lebih mendalam di samping membuat demonstrasi secara amali. Oleh itu, ABM perlu

disusun dengan baik oleh guru dalam perabot dan rak buku supaya ia mudah digunakan

apabila diperlukan.

Sesebuah kelas atau bilik sains perlu mengadakan ruangan yang lapang di

dalam supaya pengajaran yang bercorak amali dan aktiviti dapat dijalankan. Hal ini

dapat menjadikan murid cergas dan aktif berbanding dengan hanya duduk di tempat

masing-masing. Ruangan bilik sains yang agak terhad dengan pelbagai perabot perlu

disusun dengan kemas dan teliti.

Bilik persediaan yang dijadikan tempat menyimpan ABM mata pelajaran

Matematik, Bahasa Melayu dan Bahasa Inggeris menyebabkan bilik berkenaan menjadi

sempit. Guru terpaksa menggunakan meja di luar bilik persediaan bagi menyediakan

alatan untuk proses pengajaran dan pembelajaran. Sepatutnya, ABM bagi mata

pelajaran lain perlu disimpan di stor mata pelajaran masing-masing. Sekolah perlu

menyediakan bilik stor berkenaan bagi mengelakkan lambakan pelbagai ABM di dalam

bilik persediaan.

Selain itu, lantai simen di dalam bilik sains adalah tidak sesuai digunakan. Lantai

bilik sains memerlukan tile atau mozek bagi mengelakkan kemalangan kerana lantai

simen agak licin terutamanya apabila basah. Lantai simen juga cepat retak dan

berlubang yang boleh membahayakan murid-murid.

Bilik sains memerlukan ruang untuk menyimpan evidence PEKA seperti buku

buku PEKA. Buku PEKA perlu disimpan selama 5 tahun sebelum dilupuskan. Hal ini

menyebabkan ruangan untuk menyimpan evidence PEKA agak terhad kerana terlalu

banyak. Penggunaan ruang yang untuk menyimpan evidence tersebut di bilik sains

menjadikan ruang bilik sains agak terhad. Jadi, sekolah perlu menyediakan satu bilik

khas untuk menyimpan evidence tersebut.

Pengurusan bilik sains memerlukan satu sistem berkomputer yang canggih bagi

menggantikan sistem tradisional yang sedia ada. Sistem tradisional pengurusan bilik

sains merupakan satu sistem lama yang diguna pakai di sekolah di mana ia banyak

menggunakan buku log untuk merekodkan penggunaan bilik dan juga item-item di

dalam bilik sains. Sistem pengurusan bilik sains bersepadu berasaskan web adalah

khusus bagi memudahkan pengurusan sesebuah bilik sains dalam usaha untuk

meningkatkan kecekapan pengurusan bilik sains. Kewujudan sistem yang baik dan

sistematik di dalam pengurusan bilik sains adalah perlu untuk menjadikan ia lebih efektif

dan efisien. Ia akan lebih sistematik jika pengurusan data secara berpusat digunakan

untuk memudahkan pengurusan bilik sains berikutan kesemua maklumat akan

digabungkan pada satu pangkalan data. Contohnya, dengan penggunaan sistem

berkomputer untuk inventori bilik sains. Hal ini bertujuan untuk memudahkan lagi

pengurusan bilik sains.

Pengurusan makmal pada masa kini menjadi lebih kompleks yang memerlukan

satu sistem pengurusan yang lebih sistematik. Sistem pengurusan makmal ini adalah

untuk menggantikan sistem manual pengurusan makmal kepada sistem pengurusan

baru yang lebih teratur dan sistematik terutama proses tempahan dan inventori.

Rujukan