TAJUK 1 RANCANG PENGAJARAN

SINOPSIS

Tajuk ini menyediakan satu kesempatan bagi pelajar untuk merancang pengajaran

Matematik yang berkesan. Pelajar akan tahu bagaimana untuk merancang skema

pengajaran tahunan dan juga menulis rancangan pengajaran harian dengan format

yang betul. Pelajar juga akan tahu pentingnya menulis refleksi pengajaran

termasuklah komponen pemikiran refleksi, catatan refleksi dan tindakan susulan.

HASIL PEMBELAJARANDi akhir kursus ini pelajar dapat:

i. merancang rancangan tahunan/semester dan rancangan pengajaran

harian (RPH) dengan format yang betul.

ii. menulis rancangan pengajaran harian menggunakan komponen yang

betul.

iii. menulis refleksi pengajaran dan pembelajaran.

Para pelajar sekalian !

KERANGKA TAJUK

1

Rancang pengajaran

Merancang pengajaran harian

Menulis rancangan pengajaran harian

Refleksi pengajaran dan pembelajaran

Anda pernah mendengar istilah rancangan tahunan, rancangan semester,

rancangan mingguan dan rancangan harian. Bolehkan anda terangkan

perbezaan keempat –empat istilah tersebut?

1.1 MERANCANG PENGAJARAN HARIAN

Sebelum sesuatu pengajaran matematik dapat dilaksanakan secara berkesan

guru perlu merancang dan menyediakan skema kerja untuk satu tahun atau satu

semester. Berdasarkan skema kerja tahunan/ semester, guru merancang dan

menyediakan rancangan pengajaran harian (RPH).

1.1.1 RANCANGAN TAHUNAN/SEMESTER

Rancangan tahunan/ semester ialah dokumen bercetak yang disediakan oleh

guru atau panitia matematik sekolah berdasarkan kurikulum matematik bagi

mencapai hasil pembelajaran yang telah ditetapkan. Rancangan tahunan/

semester perlu menunjukkan agihan tajuk mengikut minggu.

1.1.2 RANCANGAN PENGAJARAN HARIAN (RPH)

Rancangan pengajaran harian merupakan satu pelan tindakan oleh guru dalam

proses pelaksanaan sesuatu pengajaran. Ia merupakan dokumen yang penting

bagi seseorang guru. Satu perancangan harian yang disediakan guru untuk satu

mata pelajaran mengandungi maklumat tentang pelajar,matlamat yg ingin

dicapai, isi kandungan yg akan disampaikan dan penentuan pencapaian

matlamat. RPH mengandungi refleksi sesuatu yang telah dilaksanakan dan

tindakan selanjutnya yang merangkumi aktiviti guru, keterlibatan pelajar dan

interaksi bilik darjah.

1.1.2.1 Huraian isi kandungan pelajaran.

Sebagai seorang guru Matematik, anda mesti mengetahui dan memahami

kurikulum Matematik sekolah Menengah sebelum merancang pengajaran.

2

Aktiviti 1

Kumpulkan rancangan tahunan matematik yang terdapat di sekolah yang

berdekatan dengan tempat tinggal anda dari tingkatan 1 hingga tingkatan 5.

Kongsi dengan rakan kelas anda dan simpan dalam folio.

Kurikulum Matematik merupakan panduan rasmi yang mesti diikuti oleh semua

guru Matematik. Kurikulum Matematik digubal oleh Bahagian Pembangunan

Kurikulum Kementerian Pelajaran Malaysia (BPK) dengan objektif-objektif yang

tertentu. Matlamat Kurikulum Matematik sekolah Menengah adalah seperti

berikut:

Memahami definisi, konsep, hukum, prinsip, dan teorem yang berkaitan dengan

Nombor, Bentuk dan  Perkaitan

Memperluaskan penggunaan kemahiran operasi asas tambah, tolak,darab dan

bahagi yang berkaitan dengan Nombor, Bentuk dan Perkaitan.

Menguasai kemahiran asas matematik iaitu:

membuat anggaran dan penghampiran.

mengukur dan membina.

memungut dan mengendali data.

mewakilkan dan mentafsir data.

mengenal perkaitan dan mewakilkannya secara matematik.

menggunakan algoritma dan perkaitan.

menyelesaikan masalah.

membuat keputusan.

Berkomunikasi secara matematik.

Mengaplikasi pengetahuan dan kemahiran matematik dalam menyelesaikan

masalah dan membuat keputusan.

Menghubungkaitkan ilmu matematik dengan bidang ilmu yang lain;

Menggunakan teknologi yang bersesuaian untuk membina konsep, menguasai

kemahiran, menyelesaikan masalah dan meneroka ilmu matematik.

Membudayakan penggunaan pengetahuan dan kemahiran matematik secara

berkesan dan bertanggungjawab.

Bersikap positif terhadap matematik.

Menghargai kepentingan dan keindahan matematik.

3

Aktiviti 2

Dapatkan Kurikulum Bersepadu Sekolah Menengah (KBSM) Matematik dan

huraiannya dari tingkatan 1 hingga tingkatan 5. Sediakan skop dan urutan

tajuk Matematik sekolah Menengah dari tingkatan 1 hingga tingkatan 5.

Bincangkan.

1.1.2.2 Tahap penguasaan kemahiran matematik pelajar.Dalam merancang pengajaran harian, tahap penguasaan kemahiran matematik

pelajar perlu dititikberatkan. Guru juga perlu memahami bagaimana aras

perkembangan pelajar mempengaruhi kebolehannya untuk belajar .Guru harus

merangka suatu pengajaran yang memastikan agar pelajar dapat mencapai hasil

pembelajaran yang dihasratkan. Rancangan pengajaran memandu tindakan dan

oleh itu, ianya perlu fleksibel dan boleh diubah mengikut keperluan. Guru harus

memastikan agar pelajar dapat mencapai hasil pembelajaran yang dihasratkan.

1.1.2.3 Fasa- Fasa Pembelajaran

Bila merancang pengajaran harian, guru perlu mengetahui fasa-fasa

pembelajaran supaya P&P yang dirancang dapat dijalankan dengan berkesan.

Fasa Persediaan

Komponen yang perlu ada dalam bahagian persediaan ialah maklumat am,

pengetahuan sedia ada, standard pembelajaran, standard kandungan, hasil

pembelajaran, isi pelajaran, nilai murni ,EMK (elemen merentasi kurikulum),

sumber pelajaran dan langkah keselamatan.

Maklumat am termasuk butiran tentang tarikh, masa, kelas, bilangan pelajar,

mata pelajaran dan tajuk. Ini penting kepada guru untuk mengetahui enrolmen

pelajar bagi merancang strategi dan media pengajaran.

4

Fasa fasa

pembelajaran

Fasa persediaan Fasa penyampaian/perkembangan Fasa Penutup

Pengetahuan sedia ada ialah pengetahuan yang telah dipelajari oleh pelajar.

Ini penting kepada guru bagi menentukan peringkat permulaan pengajaran,

penyediaan media & kaedah pengajaran yang sesuai, menjangka hasil

pembelajaran dan membolehkan pelajar lebih mudah faham.

Bersesuaian dengan FPN, ada 16 nilai murni yang perlu diterapkan melalui

proses P&P. Antaranya ialah kasih sayang dan kejujuran.Guru perlu memilih

nilai murni yang hendak ditekankan dan sesuai dengan isi pelajaran. Nilai

murni penting bagi melahirkan insan yang seimbang JERI nya.

Sumber pengajaran merujuk kepada bahan yang digunakan dalam proses

P&P sama ada dalam bentuk media (ICT) atau BBB (Bahan bantu belajar)

secara konkrit. Contoh media pengajaran ialah papan gulung, projektor, carta,

model, LCD. Bahan rujukan terdiri daripada bahan bercetak seperti buku teks,

buku rujukan, risalah dan buletin .Pentingnya menggunakan bahan sumber

pengajaran adalah untuk memastikan P&P menarik, menyeronokan dan

membantu guru meluaskan pengetahuan dan kemahiran serta mengemaskini

maklumat yang diajar.

Langkah keselamatan adalah tindakan berjaga-jaga yang perlu diberi

perhatian semasa proses P&P. Ia perlu ditekankan dalam kelas amali seperti

sains, kemahiran hidup, pendidikan seni dan pendidikan jasmani. Ia juga

penting sebagai satu disilpin belajar dan bagi mengelakkan kecederaan

berlaku.

Fasa PenyampaianKomponen yang perlu ada dalam bahagian penyampaian ialah set induksi dan

perkembangan.

Set induksi mesti mengorientasikan fikiran dan perhatian pelajar kepada

pelajaran dan objektif pengajaran. Semasa sesi permulaan, guru perlu

mengwujudkan suasana kesediaan pelajar untuk belajar. Pelaksanaan set

induksi perlu sesuai, menarik, menyeronokkan dan dapat menarik tumpuan

dan memotivasikan pelajar. Set induksi perlu menarik dengan tujuan

menimbulkan minat pelajar, mencetuskan rasa ingin tahu, mengaitkan

5

dengan pelajaran lepas,menyediakan struktur pelajaran dan menggalakkan

penglibatan pelajar. Contoh set induksi ialah lakonan, cerita, nyanyian dan

persembahan video.

Perkembangan ialah peringkat menyampaikan isi pelajaran. Isi pelajaran yang

penting termasuk strategi, kaedah, aktiviti, penggunaan media, nilai murni dan

soalan yang dikemukakan. Dalam perkembangan pengajaran, guru harus

melaksanakan pengajaran dengan amat teratur dan terkawal. Isi pelajaran

yang diajar dapat disampaikan secara berperingkat–peringkat mengikut

kelajuan penyampaian dan disesuaikan dengan tahap kebolehan pelajar.

Selain itu guru perlu mempelbagaikan aktiviti mengikut kehendak dan

kebolehan pelajar serta menepati hasil pembelajaran dan berjaya mengawal

semua pelajar dalam kelas. Langkah-langkah penyampaian disusun mengikut

tertib dari yang mudah kepada yang kompleks.Isi pelajaran mesti disusun

secara logik dan bermakna. Dalam peringkat perkembangan beberapa

kemahiran perlu diaplikasikan seperti kemahiran peneguhan, kemahiran

menerangkan ilustrasi,kemahiran menggunakan papan hitam dan ICT ,

kemahiran variasi rangsangan dan kemahiran menyoal.

.

Fasa Penutup

Aspek-aspek dalam penutup merangkumi rumusan secara kognitif dan sosial,

penilaian, kerja lanjutan dan refleksi.

Rumusan/kesimpulan perlu ringkas, padat dan jelas untuk menunjukkan

hubungkait antara fakta dan aktiviti. Rumusan merangkumi aspek sosial dengan

memberi tumpuan kepada tingkahlaku pelajar yang patut diberi pujian dan

peneguhan. Dari aspek kognitif pula, guru perlu meminta maklum balas pelajar

6

Aktiviti 3.

Carikan maklumat tentang kemahiran peneguhan, kemahiran menerangkan

ilustrasi, kemahiran variasi rangsangan dan kemahiran menyoal. Bincang

dalam kelas dan simpan nota dalam fail.

tentang pengajaran yang telah berlaku. Minta pelajar cadangkan cara

pembelajaran yang boleh diaplikasikan.

Penilaian lebih berfokus tentang sejauhmana objektif pengajaran tercapai.Ia

dibuat berdasarkan apa yang telah dipelajari secara lisan atau bertulis.

Kerja lanjutan adalah komponen yang perlu ada nilai sebenar dan dapat

menyumbang kepada kefahaman dan pengalaman pelajar. Kerja lanjutan perlu

dirancang awal, mengandungi arahan khusus dan jangkaan masalah yang

mungkin timbul perlu dibincangkan. Beri masa kepada pelajar untuk menyoal

guru jika mereka tidak faham tentang tugasan yang diberi.

1.1.2.4 Format umum rancangan pengajaran harian

Buku Persediaan mengajar adalah suatu keperluan untuk guru sebelum

memulakan pengajaran. Antara tujuan menyediakan buku persediaan mengajar

ialah

Memastikan semua maklumat yang hendak disampaikan dimasukkan

dalam buku persediaan mengajar.

Panduan guru mengikuti jadual yang ditetapkan.

Memastikan langkah disusun mengikut urutan.

Sebagai rekod pengajaran yang telah dan belum diajar.

Format RPHRPH ditulis berdasarkan format tertentu. Komponen-komponen berikut perlu ada

dalam RPH:

Matapelajaran :

Kelas :

Tarikh:

Masa:

Bilangan pelajar:

Bidang : Standard Kandungan:

Tajuk: Pengetahuan sedia ada:

EMK (Elemen merentasi kurikulum):

Nilai:

7

BBB(Bahan bantu belajar):

Penilaian:

Refleksi:

Fasa/Masa Isi kandungan Cadangan Aktiviti

Cadangan Komunikasi

Catatan

Induksi(5 min)Imaginasi(15 min)Perkembangan(20 min)Tindakan(15 min)Penutup(5 min)

Rumusan(i) kognitif(ii) sosial(iii)Kerja Lanjutan

1.2 MENULIS RANCANGAN PENGAJARAN HARIANTerdapat beberapa perkara yang perlu diberi pertimbangan oleh guru semasa

menulis RPH. Perkara-perkara tersebut ialah:

Hasil pembelajaran

peruntukan masa

pengetahuan sedia ada pelajar

saiz kelas

Bahan Bantu Belajar (BBB)

tahap keupayaan pelajar

kemahiran berfikir dan nilai murni

pendekatan dan strategi pengajaran

aktiviti bagi setiap fasa pembelajaran

aktiviti pentaksiran

aktiviti pemulihan/pengayaan

8

Aktiviti 5

Sediakan nota ringkas tentang kepentingan rancangan pengajaran harian

kepada guru. Simpan nota anda dalam folio.

1.2.1 Hasil Pembelajaran

Hasil pembelajaran ialah suatu pernyataan yang menentukan apa yang pelajar

akan pelajari dan bagaimana guru mengetahui sama ada objektif tercapai atau

tidak. Hasil pembelajaran merujuk kepada objektif perlakuan, objektif spesifik

dan objektif pengajaran.Kepentingan hasil pembelajaran ialah untuk

menentukan tujuan pengajaran, panduan penilaian pengajaran, garis panduan

untuk mengajar dan panduan supaya pelajar tahu apa yang akan mereka

pelajari.

Kualiti pembelajaran guru boleh diukur daripada tindakbalas pelajar dalam kelas.

Bagi guru yang cemerlang, pengajarannya amat difahami oleh pelajar dan

petunjuk aras kefahaman ini ialah bila pelajar dapat memberi jawapan yang tepat

tentang isi pelajaran. Selain itu bukti lain yang boleh dilihat adalah perubahan

tingkahlaku positif seperti pelajar amat responsif dan terlibat sepenuhnya dalam

aktiviti P&P.

Pencapaian hasil pembelajaran dinilai daripada semua aktiviti P&P yang

dirancang dalam hasil pembelajaran dapat dijalankan dengan jayanya. Guru

dianggap kurang berjaya sekiranya aktiviti P&P yang dirancang tidak dapat

dicapai. Oleh itu perancangan aktiviti untuk mencapai hasil pembelajaran mesti

tepat dan sesuai mengikut masa yang ditetapkan.

1.2.2 Aktiviti bagi setiap Fasa Pembelajaran

Aktiviti yang dijalankan dalam fasa pembelajaran adalah bertujuan untuk

mencapai objektif pengajaran. Ia merupakan panduan untuk membantu guru

menjalankan apa yang hendak diajar, juga panduan untuk pelajar mencapai

objektif yang dinyatakan. Aktiviti yang dijalankan perlu mengikut turutan dan

perlu melibatkan pelajar dalam pembelajaran aktif. Aktiviti dalam fasa

pembelajaran juga harus dipelbagaikan mengikut kehendak dan kebolehan

pelajar serta menepati hasil pembelajaran. Antara aktiviti pembelajaran abad ke

21 yang boleh dijalankan oleh guru dalam bilik darjah ialah menggunakan

pembelajaran koperatif.

9

Pembelajaran koperatif merupakan pengajaran dan pembelajaran yang

melibatkan murid bekerja dalam kumpulan kecil heterogeneous untuk saling

bantu membantu mempelajari isi pelajaran di dalam bilik darjah. Ahli kumpulan

bertanggungjawab ke atas pembelajaran secara individu dan secara kumpulan.

Mereka akan menyumbangkan pengetahuan, pengalaman, kemahiran dan

sumber pembelajaran kepada kumpulan. Mereka akan bekerjasama dan

berkolaboratif agar setiap ahli kumpulan mendapat faedah daripada sumbangan

ahli, akhirnya mereka mempelajari ilmu pengetahuan dan kemahiran baharu.

Struktur boleh digunakan mengikut tujuan tertentu seperti pembinaan kumpulan

kecil (team building), pembinaan satu kelas (class building), masteri, kemahiran

berfikir, perkongsian maklumat dan kemahiran berkomunikasi. Antara struktur

pembelajaran koperatif ialah :

a) Think-Pair-Share (Fikir- Berpasangan-Kongsi)

b) Tree Steps Interview (Temubual Tiga Langkah)

c) Jigsaw

d) Peer Editing (Semakan Rakan Sebaya)

e) Three Stay, One Stray (Tiga Tinggal, Satu Bergerak)

f) Round Robin (Giliran ikut Pusingan)

Contoh-Contoh Lain Struktur-struktur Pembelajaran Koperatif

PERKONGSIAN KUMPULAN PERKONGSIAN KELAS

Think Pair Share

Timed Pair Share

Stroll Pair Share

Rally Robin

Round Robin

Round Table

Stand Share Sit

Mr. Ambassador

Mr. Postman

Mr. Spy

Jigsaw

Team inside/outside

10

Aktiviti 6

Dapatkan maklumat mengenai struktur pembelajaran koperatif aktiviti di atas dan

kongsikan bersama rakan dalam kelas anda.Simpan nota dalam folio.

1.2.3 Aktiviti Pentaksiran

Pentaksiran adalah komponen penting dalam pendidikan kerana ia memberi

maklumat mengenai perkembangan murid kepada guru, ibubapa dan pelajar itu

sendiri. Pentaksiran sekolah adalah satu proses yang sistematik untuk

mengumpul maklumat tentang perkembangan pelajar bagi membantu guru

membuat penilaian terhadap mereka dengan tujuan mengenalpasti tindakan

susulan yang sesuai untuk membantu murid mencapai objektif pengajaran dan

pembelajaran di sekolah. Pentaksiran sekolah juga berfungsi sebagai

pentaksiran untuk pembelajaran (assessment for learning) dan pentaksiran

tentang pembelajaran (assessment of learning).

Proses dalam pentaksiran melibatkan aktiviti mengumpul, menganalisis dan

menginterpretasi maklumat yang diperoleh. Pentaksiran adalah satu proses

yang berterusan dan dijadikan sebahagian daripada aktiviti dalam P&P. Dalam

aktiviti pentaksiran, guru boleh menggunakan pelbagai kaedah untuk

mendapatkan maklumat. Antara aktiviti pentaksiran yang boleh dijalankan di

dalam kelas termasuklah menggunakan lembaran kerja, pemerhatian tingkah

laku murid, kuiz,senarai semak, laporan tugasan,tugasan rumah dan ujian.

Pentaksiran yang seiring dengan proses P&P dipanggil pentaksiran formatif.

Manakala pentaksiran sumatif dijalankan pada akhir setiap unit pembelajaran,

penggal, bulan dan tahun.

Hasil pentaksiran terhadap pelajar membolehkan guru mengambil tindakan

susulan yang berkesan dan seterusnya membantu guru memperkembangkan

potensi pelajar sepenuhnya dalam domain kognitif, afektif dan psikomotor. Hasil

pentaksiran juga boleh membantu guru menilai kaedah pengajaran dan aktiviti

yang dilaksanakan dalam proses pengajaran dan pembelajaran.

1.2.4 Aktiviti pemulihan/pengayaan

11

Penting bagi seorang guru itu untuk mengenalpasti dalam kalangan pelajar

terdapat perbezaan aras pencapaian agar guru dapat menjayakan aktiviti P&P

matematik di dalam kelas. Guru perlu mengenalpasti pelajar yang dapat

menguasai mata pelajaran matematik kerana setiap pelajar yang ada di dalam

kelas mempunyai aras yang berbeza. Guru perlu membuat beberapa ujian atau

pemerhatian untuk mengenalpasti situasi ini.

Aktiviti adalah merupakan komponen penting di dalam mata pelajaran

matematik. Penglibatan pelajar yang berbeza aras di dalam aktiviti pemulihan

dan pengayaan adalah sangat penting. Dalam aktiviti ini biasanya pelajar akan

dibahagi kepada kumpulan kecil yang mengandungi pelajar pelbagai aras. Guru

perlu menjadikan sesi P&P agar lebih bermakna dan menarik, murid perlu terlibat

secara aktif, serta diberikan sokongan dan galakan (Baroody & Coslick, 1998).

Aktiviti pemulihan dan pengayaan yang dilakukan oleh guru mempunyai tujuan

yang tertentu. Antaranya adalah membantu dalam membina konsep matematik

dan mendapatkan kemahiran matematik agar pelajar yang mempunyai aras

rendah tidak ketinggalan dengan pelajar beraras tinggi yang dapat menguasai

konsep dan kemahiran dengan mudah. Dengan adanya aktiviti pemulihan

terhadap pelajar beraras rendah, maka konsep matematik yang perlu dikuasai

terlebih dahulu itu dapat dikuasai oleh pelajar sebelum memperkayakan lagi

kemahiran matematik mereka dengan pelbagai konsep yang terdapat dalam

mata pelajaran matematik.

Dalam aktiviti pemulihan untuk mengajar topik operasi asas iaitu tambah, tolak,

darab dan bahagi guru boleh menggunakan bahan konkrit seperti batang

aiskrim, pensil, guli, manik, batu dan juga bahan yang bersesuaian dengan

murid. Apabila menunjukkan bahan konkrit semasa pengiraan tambah, pelajar

lebih faham daripada menunjukkan ayat matematik.Pengajaran sesuatu konsep

dalam matematik memerlukan bahan konkrit bagi menimbulkan suasana yang

tidak membosankan serta mudah difahami oleh pelajar beraras rendah apabila

diperkenalkan kepada sesuatu konsep yang baharu.

         

12

Aktiviti pengajaran dan pembelajaran perlu mengikut kebolehan dan

pengetahuan sedia ada murid untuk digabungjalinkan dengan kemahiran asas

yang telah dikuasai dengan kemahiran yang baru dipelajari.Isi pelajaran perlu

bermula dari mudah kepada kompleks, dari pengalaman sedia ada kepada

pengalaman baharu dan daripada umum kepada spesifik. Penggunaan bahan

rangsangan perlu dipelbagaikan untuk menarik seterusnya mengekalkan minat

pelajar untuk terus belajar. Selain itu, guru perlu menggunakan teknik menyoal

dan inkuiri penemuan agar membangkitkan naluri ingin tahu dalam kalangan

pelajar.

Strategi pembelajaran berkumpulan dan individu perlu diterapkan. Contohnya

aktiviti perbincangan dalam kumpulan. Peneguhan juga penting sebagai

rangsangan dalam membantu kesediaan belajar pelajar untuk terus belajar.

Aktiviti kemahiran asas harus diberi secukupnya sebagai pengukuhan untuk

mempelajari kemahiran baharu yang lebih kompleks. Bahan Bantu Belajar (BBB)

mestilah menggunakan benda konkrit agar dapat menarik perhatian pelajar serta

menggunakan teknologi seperti perisian komputer dalam mempertingkatkan

kefahaman pelajar.

Antara aktiviti pengayaan pula guru boleh menjalankan aktiviti permainan,

kuiz,pertandingan,kerja projek, ujikaji atau memberi lembaran kerja.Secara

amnya pelajar yang mempunyai kebolehan yang tinggi harus diberi tugasan yang

lebih kompleks dan mencabar. Biasanya pelajar yang dipilih untuk aktiviti

pengayaan telah menguasai kemahiran asas. Guru perlu melaksanakan aktiviti

pengayaan yang dipelbagaikan dengan banyak konsep yang berkaitan dengan

matematik dan juga kehidupan harian mereka.

13

Anda boleh mencari jenis-jenis aktiviti pengayaan dan pemulihan dengan

mengakses sesawang berikut:

www.leesummit.k12.mo.us/its/mathematics.htm

http://ericec.org/faq/gt-enric.html

www.ofsted.gov.uk/reports/ittreports/1279.htm

Bincang maklumat yang anda dapat dengan rakan dan simpan maklumat

dalam folio.

1.3 REFLEKSI PENGAJARAN DAN PEMBELAJARAN

Refleksi merupakan suatu proses yang penting dalam kitaran pembelajaran bagi

kemajuan profesion keguruan.Pengalaman pengajaran yang diperolehi oleh guru

amatlah bernilai dan boleh dikongsi untuk manfaat semua guru. Berasaskan

kaedah sistematik dalam refleksi, pengalaman tersebut dapat dijadikan

pengajaran dan membawa pengertian kepada semua guru.

Amalan refleksi diperkenalkan oleh Donald Schon dalam bukunya “The

Reflective Practitioner” dalam tahun 1987. Konsep refleksi yang popular dan

sesuai dengan kerjaya keguruan telah dikemukakan oleh beberapa tokoh sains

sosial. Antaranya ialah;

“Reflective thought is the active, careful and persistent examination of

any belief, or purported form of knowledge, in the light of grounds that

support it and the further conclusions toward which tend”

(Dewey,1975)

“A process of reveiwing an experience of practice in order to

describe,analyse, evaluate and so inform learning about practice” .

(Reid,1993)

14

“Proses merenung,menganalisis, mencari alasan, membuat cadangan

dan tindakan untuk memperbaiki diri yang dilakukan secara

berterusan. Refleksi kritikal menitikberatkan penerokaan domain

afektif, kerohanian dan pemikiran rasional oleh seseorang dalam

tindakannya untuk mencari kebenaran terhadap tindakannya bagi

tujuan memperbaiki diri dan persekitaran” (Hanifah,1999)

Ciri-ciri Refleksi

Proses Sistematik 

Proses refleksi ialah proses yang sistematik, mengingati kembali dari ingatan

pengalaman-pengalaman yang telah berlalu. Dalam proses sistematik ini, guru

memahami dan menjelaskan proses yang berlaku dari awal hingga akhir bagi

sesuatu kejadian supaya mendapat pengertian dan pemahaman pembelajaran

yang baharu.

Contohnya, mengingati kembali dan memahami apa yang berlaku ketika

mengajar, apa yang berlaku di minda guru dan reaksi pelajar pada setiap

langkah pengajaran. 

Bukti Penambahbaikan 

Refleksi juga dapat menyediakan bukti dan pengetahuan teknikal untuk

meramal penyelesaian efektif untuk proses penambahbaikan. Selepas

mengajar sesuatu pelajaran, guru perlu menganalisis aktiviti pembelajaran

untuk menunjukkan hasil positif dan negatif.

Contohnya, dalam sesuatu situasi P&P, perkara yang perlu dielakkan dan

langkah-langkah yang diteruskan apabila sesuatu pelajaran yang diulangi perlu

diberi penekanan. 

Pengetahuan Gerak Hati Refleksi melibatkan penggunaan pengetahuan gerak hati. Dalam proses

refleksi, pembelajaran berlaku melalui teknik inkuiri. Mengikut pengetahuan

gerak hati, guru sentiasa dapat membuat perubahan dan pembaharuan

kepada proses pengajaran. 

15

Meramal AkibatRefleksi membolehkan guru menjangka hasil sesuatu tindakan dan membuat

perancangan awal. Guru dapat meramalkan tentang segala perubahan dan

hasil pembelajaran kerana mereka mempunyai pengetahuan tentang pelajar

mereka. 

Menjana Idea-Idea Baru 

Refleksi membantu guru merangka semula pengetahuan teori yang lampau

dengan menggunakan pengertian baharu untuk mengubah pengajaran

mereka. Oleh yang demikian, guru boleh menjana idea yang baharu untuk

diterapkan dalam pengajaran selepas pengalaman praktikum mereka. 

Berfikir Secara Kritikal Refleksi adalah proses pemikiran kritikal pelbagai faktor yang mempengaruhi

pengajaran guru di dalam kelas. Dalam proses pemikiran kritikal, guru perlu

membuat pengubahsuaian kepada pengetahuan yang diperolehi daripada

langkah-langkah pengajaran yang berlaku di dalam kelas. Guru juga perlu

membuat perubahan secara langsung apabila keadaaan yang tidak dijangka

berlaku ketika mereka mengajar. 

Amalan Etika 

Refleksi adalah suatu proses yang menghargai dan menghormati semua

orang. Terdapat satu kod amalan etika yang perlu diikuti oleh semua guru

yang terlibat dalam amalan refleksi. Semua aktiviti professional dan peribadi

dijalankan dengan sikap mengambil berat dan toleransi.

Proses Aktif Refleksi adalah proses aktif mengingat kembali, menganalisis dan mencari

penyelesaian kepada masalah. Menurut Schon (1987), ini dibuat melalui

refleksi dengan cara yang berikut:- 1.Refleksi Semasa Pengajaran 2.Refleksi

Selepas Pengajaran dan 3.Refleksi Tindakan Susulan

16

1.3.1 Pemikiran Refleksi

Refleksi adalah suatu proses yang dinamik. Biasanya pemikiran refleksi bermula

dengan meneroka, memahami dan menilai sesuatu amalan atau tindakan untuk

mencapai sesuatu objektif .Dalam pemikiran refleksi , proses berfikir difokuskan

kepada penilaian sejauhmana kemahiran dan strategi yang digunakan oleh guru

sesuai dan relevan. Guru dapat mengenalpasti serta menilai kekuatan dan

kelemahan diri dengan amat jelas.Oleh itu reflektif boleh dikatakan sebagai satu

proses berfikir secara aktif dengan penuh sedar dalam membuat penilaian,

meneroka kekuatan dan kelemahan diri serta mencari kebenaran dalam tindakan

atau amalan . Guru juga dapat meramal kesan tindakan dan bertindak

berlandaskan bukti dan seterusnya merancang langkah susulan yang sesuai.

Model refleksi yang kerap dirujuk adalah Model Schon (1987).

Rajah 1 : Model Schon (1987)

1.3.2 Catatan Refleksi

Catatan refleksi merupakan penulisan ilmiah yang melibatkan proses pemikiran

yang aktif dan dilaksanakan secara sedar dengan tujuan menyelesaikan

masalah dan memahaminya secara lebih bermakna. Catatan refleksi yang lebih

sistematik dapat dilakukan dengan menggunakan pemetaan proses pemikiran

17

RECEIVED KNOWLEDGE

PREVIOUS EXPERIENTAL KNOWLEDGE

PROFESSIONAL COMPETENCE

PRACTICE REFLECTION

REFLECTIVE CYCLE

dan catatan refleksi. Pemetaan proses pemikiran mengandungi pengalaman

terpilih iaitu menceritakan semula dan tinjauan kritis, pembelajaran daripada

pengalaman dan peningkatan diri.

Contoh catatan refleksi. Catatan deskriptif

- pelajar mengantuk dalam kelas.

- Masa pengajaran tidak mencukupi. Aktiviti kelas terpaksa

ditangguhkan kepada pengajaran yang akan datang.

Catatan refleksi deskriptif- Terdapat beberapa pelajar yang membuat bising di dalam

kelas dan tidak menghiraukan pengajaran guru. Guru

bertindak memanggil nama pelajar tersebut dan bertanyakan

soalan yang berkaitan.

Refleksi Dialog- Terlalu banyak kelemahan saya dalam pengajaran hari ini.

Saya tidak menyediakan contoh soalan untuk pelajar

mencuba. Ada isi yang saya tertinggal. Saya kurang

persediaan mengenai tajuk yang diajar.

Refleksi kritikal- Saya memang seorang yang tegas semasa mengajar.

Walaupun begitu saya suka ketawa semasa mengajar. saya

akan memarahi pelajar yang tidak mengendahkan pengajaran

saya. Saya menggunakan pendekatan behaviourisme apabila

mengajar kerana saya ingat lagi masa cikgu saya mengajar

sejarah beliau menggunakan pendekatan yang sama. Dan

dengan pendekatan cikgu tersebut berjaya mendidik saya

menjadi insan yang berjaya. Oleh itu saya percaya

pendekatan tersebut akan dapat membantu pelajar saya

mempelajari sejarah.

Contoh Refleksi yang tidak tepat:   - Proses P&P berjalan lancar seperti yang dirancangkan. 

- Proses P&P berjalan lancar dan objektif tercapai. 

18

- Semua pelajar mengambil bahagian dalam aktiviti P&P

Sebagai panduan, jawapan kepada soalan-soalan berikut di bawah boleh

digunakan untuk menulis refleksi yang baik.

Apakah perasaan saya terhadap pengajaran tadi? Apakah yang

paling menarik pelajaran saya hari ini?

Sejauh mana objektif P&P tercapai? Adakah pelajar telah

mempelajari kandungan pelajaran? Apakah bukti penilaian saya

dalam aspek ini?

Adakah menggunakan kemahiran berfikir secara kritis dan kreatif

dalam pelajaran ini? Apa buktinya?

Sekiranya saya mengulangi pelajaran ini, bagaimana saya boleh

meningkatkan proses P&P? Bagaimanakah pengalaman ini dapat

membantu saya mengajar dengan lebih berkesan?

Adakah pengajaran saya berjaya menyampaikan maklumat yang

ingin saya sampaikan? 

Apakah cara lain yang boleh saya gunakan?

Bagaimana pelajar telah memberi respon kepada pengajaran saya?

Sejauh manakah berkesannya pengajaran saya hari ini?

Bagaimana saya boleh memperbaiki pengajaran saya?

Adakah bahasa yang saya gunakan sesuai?

Adakah kaedah yang saya gunakan membantu saya dalam

pengajaran saya?

1.3.3 Tindakan susulan

Refleksi ini diamalkan selepas pengajaran apabila guru menilai dan

membuat kesimpulan mengenai implikasi untuk tindakan selanjutnya seperti

membentuk satu  pelan tindakan baharu untuk pengajaran. Ciri-ciri tersebut

wujud apabila guru menjadikan refleksi sebagai suatu aspek amalan praktikal

pengajaran. Ia memanfaatkan guru dalam pelbagai cara. Hasil daripada refleksi

ini guru boleh:

19

Mengekalkan kaedah atau cara pengajaran mereka jika ini

membawa kesan yang positif atau 

Mencadangkan / melakukan sesuatu yang lain dengan cara yang

lain untuk membawa hasil yang diinginkan. Yang inilah dikatakan

pembangunan profesional.

CONTOH RANCANGAN MENGAJAR HARIAN (RPH)

Rancangan Mengajar Harian Matematik Sekolah rendah

Matapelajaran : MatematikKelas : Tahun 1 CerdikTarikh: 23.4.15 Masa: 9.30-10.50 pagiBilangan murid: 33 orang (11 lelaki,12 perempuan)

Bidang: Nombor dan Operasi

Tajuk : Nombor bulat hingga 100

Standard Kandungan: 2.2 Menama dan menentukan nilai.

Standard Pembelajaran: 2.2.1 Menamakan nombor hingga 100:(a) Membilang objek dalam kumpulan(b) Menamakan nombor bagi kumpulan objek sebagai mewakili kuantiti.(c) Membandingkan dua kumpulan objek untuk menentukan kumpulan lebih atau kurang satu hingga sembilan.(d) Menamakan angka.

Hasil Pembelajaran : Pada akhir pembelajaran ,murid dapat:(i) membilang semua objek dengan betul dengan bimbingan guru.(ii)menamakan nombor 2 daripada 3 kumpulan objek dengan betul menggunakan kad gambar. (iii)membandingkan kuantiti 2 kumpulan objek dengan betul melalui aktiviti kumpulan.(iv)menamakan 3 daripada 5 angka dengan betul menggunakan kad petak seratus dalam aktiviti kumpulan.

Pengetahuan sedia ada: Murid berupaya menyatakan kuantiti melalui perbandingan banyak atau sedikit,sama banyak atau tidak sama banyak dan lebih atau kurang.EMK : kreatif dan inovatif Nilai : Kerjasama, berdisiplin, tolong-menolong, bertanggungjawab, yakin

20

diri.BBB : gula-gula, pensil warna, kad nombor, kad gambar, kad imbasan, bola kecil.kad petak seratus, blok asas.Penilaian : Rujuk lembaran kerja dan aktiviti untuk melihat kebolehan murid menguasai standard.

Fasa/masa Isi kandungan Cadangan Aktiviti Cadangan komunikasi

Catatan

Persediaan/induksi(5 min)

Tunjuk bahan konkrit pada murid

a. Minta murid membuat pemerhatian terhadap bilangan gula-gula di dalam sebuah bekas.b. Minta murid membuat pengiraan bilangan gula-gula yang ditunjukkan.c. Galakkan murid mengeluarkan idea danmenunjukkan cara membilang yangdilakukan.d. Paparkan sebilangan bola kecil dalam bekas.(Bilangannya tidak lebih daripada 10). Minta murid menyatakan kuantiti bola kecil yangdikira.

e. Paparkan dua kumpulan pensel .Minta murid membuat pemerhatianterhadap bilangan kumpulan penselwarna yang ditunjukkan.ii. Murid membuat perbandingan bilanganpensel warna bagi setiap kumpulan.f.Tunjukkan beberapa keping kad nombor

Apakah yang anda dapat lihat di dalam bekas ini?

i. Berapa bilangan bola kecil yang adadi dalam bekas ini?

Berapakah kumpulan yangditunjukkan?

Berapakah bilanganpensel warna yang dalam setiapkumpulan?

Ini nombor apa?

BBB : gula-gula, pensil warna.kad gambar.

Teknik : berdialog

kbkk: menjana idea

Imaginasi (15 min)

Penjanaan ideaSintesis idea

a.Murid dibahagikan kepada lima kumpulan.i. Setiap kumpulan diberi sekeping kadgambar.ii. Ketua kumpulan diminta menyatakannilai pada kad gambar yang diterima.

Lihat lampiran Ai. Berapakah bilangankereta yangterdapat pada kadgambar kamu?ii. Kumpulan manakah yang lebih banyak?

21

13

ii. Terangkan konsep perbandingan kuantitiantara dua kumpulan.b. Gunakan contoh-contoh lain yang sesuaibagi mengukuhkan kefahaman murid.C.Paparkan kad nombor kepada murid dan minta murid wakilkan nombor yang dilihat dengan objek yang ada di sekeliling mereka.Bincangkan hasil kerja yang dilakukan

iii. Berapakahperbezaan antaradua kumpulan ini?

Apakah nombor ini?ii. Wakilkan nombor inidengan objek yang berhampiran kamu.

Perkembangan (20 min )

Membuatpenambahbaikanuntukmengembangkan idea

Kad A

Kad B

a. Paparkan kad imbasan seperti contoh di sebelah:

b. Minta murid mengeluarkan idea bagaimanaproses membilang dilakukan pada:i. Rakan.ii. Kumpulan.iii. Kelas.

i. Berapakah bilanganbuah-buahan padakad A?

ii. Berapakah bilanganbuah-buahan padakad B?

iii. Kad yang manakahmempunyai buah buahanyang lebihbanyak?

i. Nyatakan caramembilang yangkamu lakukan.

Teknik : perbincangan

Tindakan Pelaksanaan a. Paparkan kad petak

22

(15 min) seratus yang tercatatnombor 1 hingga 100 di hadapan kelas.b. Agihkan murid kepada beberapa kumpulandan edarkan kepada setiap kumpulan blokasas.i. Sa (bilangan 10)ii. Puluh (bilangan 10)iii. Ratus ( bilangan 1)c. Tunjukkan satu nombor pada kad petak seratus contoh 25, minta murid wakilkan nilaidengan menggunakan blok asas. Bincangkanhasil kerja yang dilakukan oleh murid.d. Edarkan Lembaran kerja,Minta murid menjawab soalan yangdiberikan. Bincangkan hasil kerja murid.e. Minta murid mengetahui bilangan barangan kepunyaan mereka seperti jumlah batang pensel, pensel warna, buku tulis dan bahan lain serta memastikan bilangan barang kepunyaan milik sendiri di dalam kuantiti yang sentiasa mencukupi.

Nilai : bekerjasama, tolong-menolong

Penutup(5 min)

Rumusani) kognitif

ii) sosial

iii) kerja lanjutan

Murid dikehendaki membuat rumusan dengan bantuan guru

Guru memuji murid atas kerjasama yang diberikan. Murid diminta menyelesaikan kerja rumah.

kbkk : menghubungkaitmembuat rumusannilai: yakin diri

Refleksi: Pengajaran berjalan dengan lancar. Murid banyak berinteraksi dengan rakan dalam

kelas. Kelemahan pengajaran saya ialah tidak menggunakan strategi yang sesuai dan kurang

23

menerapkan unsur KBAT dalam bilik darjah.Saya perlu tambahbaik pengajaran yang akan

datang menggunakan peta i-think.

Pilih satu topik matematik sekolah menengah dan sediakan satu RPH untuk

satu jam pengajaran. RPH mestilah mengikut format yang telah ditetapkan .

Simpan RPH dalam folio.

Sila cari maklumat tentang peta i-think dan penggunaannya dalam proses

pengajaran dan pembelajaran.

SELAMAT MAJU JAYA

24